Przesłanki ochrony dóbr prawnych – charakterystyka

Przepis art. 24 § 1 k.c. reguluje problematykę majątkowych i niemajątkowych środków ochrony dóbr osobistych.

Realizacja roszczeń majątkowych w ramach tej ochrony wymaga spełnienia częściowo odmiennych przesłanek wynikających z innych przepisów, do których odsyła § 1 zdanie 3 tego artykułu.

Przesłanki dochodzonej przez powoda niemajątkowej ochrony dóbr osobistych, to istnienie dobra osobistego, którego ochrony domaga się pokrzywdzony, zagrożenie naruszeniem lub naruszenie tego dobra oraz bezprawność działania (zaniechania), które zagraża dobru lub je narusza. Rozpoznając roszczenia w tym zakresie sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy w ogóle doszło do naruszenia dóbr osobistych, a dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi na tak sformułowane pytanie zbadać, czy działanie pozwanego było bezprawne (a więc sprzeczne z obowiązującymi przepisami i zasadami współżycia społecznego).

Dowód, że dobro osobiste zostało zagrożone lub naruszone, ciąży na osobie poszukującej ochrony prawnej z mocy art. 24 k.c., natomiast na sprawcy owego zagrożenia lub naruszenia spoczywa obowiązek wykazania, iż jego działanie nie było bezprawne (wyrok SN z dnia 17 czerwca 2004 r., V CK 608/03).

Wyrok SN z dnia 4 lutego 2021 r., II PSKP 7/21

Standard: 59554 (pełna treść orzeczenia)

Ochrona dóbr osobistych, przewidziana w art. 24 k.c., została ukształtowana jako prawo bezwzględne o charakterze niemajątkowym, uprawniające do domagania się od każdego nienaruszania sfery uprawnień innej osoby. Wykroczenie przeciwko temu zakazowi daje pokrzywdzonemu możliwość wystąpienia przeciwko naruszycielowi z roszczeniami wskazanymi w tym przepisie. Mają one charakter obiektywny, oderwany od świadomości sprawcy, że naruszył cudze dobra osobiste; jego działanie traktowane jest jako bezprawne.

Do przesłanek tej odpowiedzialności należy zatem istnienie dobra osobistego, fakt jego naruszenia i bezprawność działania. Pokrzywdzony powinien wykazać dwa pierwsze wymagania, trzecie jest objęte wzruszalnym domniemaniem prawnym, które obalić powinien sprawca.

Wyrok SN z dnia 29 marca 2017 r., I CSK 450/16

Standard: 12908 (pełna treść orzeczenia)