Interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia sądu rejestrowego

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za ugruntowany należy uznać pogląd, że pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) jest przesłanką dopuszczalności środka zaskarżenia, chyba że interes publiczny wymaga merytorycznego rozpoznania tego środka (v. uchwała (7) SN z dnia 15 maja 2014 r. - zasada prawna, III CZP 88/13).

Poszukiwanie i ocena interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia wymaga nie tylko konfrontacji treści żądania strony skarżącej z treścią rozstrzygnięcia, ale także szerszego uwzględnienia przedmiotu danej sprawy, rodzaju praw, jakich ona dotyczy i ich znaczenia dla sfery prawnej skarżącego, a ponadto ustalenia, czy kwestionowane orzeczenie odnosi się w jakimś stopniu do sfery publicznej.

Ten ostatni aspekt czynnika gravamen należy uznać za szczególnie istotny w przypadku zaskarżenia orzeczenia co do istoty sprawy, wydanego przez sąd w postępowaniu rejestrowym, zdefiniowanym w art. 694 [1] k.p.c. W przypadku zaskarżenia orzeczenia, którego przedmiotem jest wpis do KRS, interes prawny uczestniczek postępowania musi być rozpatrywany szerzej aniżeli tylko w kontekście ich indywidualnego interesu majątkowego lub niemajątkowego. W sprawie chodzi bowiem o wpis do rejestru mającego charakter publiczny, a przy tym przedmiot spornego wpisu dotyczy bytu nowej osoby prawnej - spółdzielni mieszkaniowej.

W rozpoznawanej sprawie interes prawny skarżących w zaskarżeniu orzeczenia sądu rejestrowego wynika z kilku aspektów. W pierwszym rzędzie jest on konsekwencją dopuszczenia obu uczestniczek do udziału w sprawie w takim charakterze. Już sam ten akt, w świetle art. 510 § 1 k.p.c., uzasadnia stwierdzenie, że wynik niniejszego postępowania dotyczy ich praw. Skoro przyznano uczestniczkom legitymację do udziału w fazie postępowania przed Sądem I instancji, to nie sposób przyjąć braku ich uprawnienia do zainicjowania fazy drugoinstancyjnej tego samego postępowania, która stanowi jego kontynuację. Także porównanie wniosków procesowych obu uczestniczek do treści zaskarżonego rozstrzygnięcia nie pozostawia wątpliwości co do tego, że ich żądania nie zostały w żadnym zakresie uwzględnione przez Sąd I i II instancji.

Istotne znaczenie dla oceny interesu prawnego, wyrażanego przez skarżące żądaniem poddania rzetelnej kontroli instancyjnej postanowienia w przedmiocie wpisu spółdzielni mieszkaniowej do KRS, ma ponadto okoliczność, że na skutek przeprowadzonego podziału spółdzielni, którego konsekwencją jest m.in. sporny wpis, skarżące uzyskały członkostwo w nowopowstałej spółdzielni, wraz z ogółem wynikających z tego faktu, a ukształtowanych nowym statutem zasad funkcjonowania tego podmiotu, w tym praw korporacyjnych oraz związanych z członkostwem praw i obowiązków majątkowych. Spółdzielnia mieszkaniowa jest podmiotem o tyle szczególnym, że jej istnienie jako podmiotu prawnego pozostaje w ścisłym związku z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych członków spółdzielni oraz ich rodzin (art. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych - tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1222 ze zm. - dalej - u.s.m.). Spółdzielnia mieszkaniowa zarządza własnymi zasobami mieszkaniowymi, a także mieniem członków i innych osób niebędących członkami, nabytym na podstawie ustawy. W celu realizacji swoich celów może wykazywać różne rodzaje aktywności, w tym - prowadzić działalność gospodarczą inną niż wymienione w art. 1 u.s.m. (v. art. 1 ust. 6 u.s.m.). Jest zatem uczestnikiem obrotu gospodarczego, nabywa prawa i zaciąga zobowiązania, a każda z tych sfer działalności spółdzielni może potencjalnie oddziaływać na sferę praw majątkowych i niemajątkowych skarżących. Mają one zatem interes prawny wyrażający się również w tym, aby podmiot, w ramach którego mają być realizowane ich prawa podmiotowe związane z przynależnością do spółdzielni mieszkaniowej, działał jako powołany prawidłowo i zarejestrowany zgodnie z obowiązującym prawem, a jego udział w obrocie prawnym nosił znamiona pewności. Z tych względów uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 510 § 1 k.p.c. w zw. z art. 518 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 28 marca 2017 r., II CSK 488/16

Standard: 12901 (pełna treść orzeczenia)