Żądanie zniesienia współwłasności a zasady współżycia społecznego

Stosowanie art. 5 k.c. do żądania zniesienia współwłasności nie jest wyłączone, jednak może to mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych, skoro współwłasność w częściach ułamkowych ma ze swej istoty charakter tymczasowy (por. uchwała SN z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 117/06).

Naruszenia art. 5 k.c. skarżąca upatruje w zaliczeniu spłaty dokonanej przez nią na rzecz wnioskodawcy w kwocie nominalnej, bez dokonania jej waloryzacji. Taka konstrukcja zarzutu jest wadliwa, skoro art. 5 k.c. nie dotyczy mechanizmu waloryzacji świadczeń i nie jest właściwym instrumentem do kwestionowania zasad, na jakich Sąd Okręgowy przeprowadził zaliczenie dokonanych przez skarżącą wpłat.

Postanowienie SN z dnia 14 marca 2017 r., II CSK 221/16

Standard: 12879 (pełna treść orzeczenia)

Stosowanie art. 5 k.c. do żądania zniesienia współwłasności nieruchomości nie jest wyłączone.

W piśmiennictwie prawniczym w ostatnim okresie wyrażono zapatrywanie, że żądanie zniesienia współwłasności "ma tak podstawowy charakter", iż współwłaściciel nie może być pozbawiony go na podstawie art. 5 k.c. ze względu na sprzeciw lub interes współwłaściciela. W doktrynie prawa cywilnego oraz w judykaturze Sądu Najwyższego dominuje pogląd, iż nie ma podstaw do czynienia jakichkolwiek wyłączeń w zakresie stosowania art. 5 k.c. Przestrzeganie zasad współżycia społecznego powinno być zatem immanentnym czynnikiem każdego zachowania się w każdej sytuacji (por. np. 4 CO 9/62, III CZP 87/70). Wprawdzie w niektórych, nielicznych wypadkach Sąd Najwyższy wyłączył stosowanie art. 5 k.c., np. w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym lub w sprawach o ustalenie nieważności czynności prawnej (por. III CRN 265/87, I CR 265/65, V CK 370/02), a w innych dopuścił stosowanie tego przepisu tylko w sytuacjach szczególnie wyjątkowych, np. w sprawach o prawa stanu cywilnego (por. III CZP 87/70, IV CR 557/84), to jednak dyrektywa powszechnego respektowania zasad współżycia społecznego nie została podważona.

Nie jest przekonywający zgłoszony w piśmiennictwie postulat odejścia od dominującego dotychczas poglądu i generalne, aprioryczne stwierdzenie, że oparte na art. 210 k.c. żądanie zniesienia współwłasności nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Postulat ten stoi w opozycji nie tylko do powszechnie przyjmowanego zapatrywania, że art. 5 k.c. obejmuje swą hipotezą każde prawo (uprawnienie) podmiotowe, ale także do gruntownie uzasadnionej tezy, iż wynikające z zasad współżycia społecznego ograniczenia prawa własności nie pozostają w kolizji z aksjologią konstytucyjną oraz uwarunkowaniami ustrojowymi.

Oczywiście, przyjęcie, że stosowanie art. 5 k.c. do żądania zniesienia współwłasności nieruchomości jest dopuszczalne, nie odsuwa na bok wypracowanych w nauce i judykaturze reguł określających zakres stosowania tego przepisu. Chodzi zwłaszcza o wyjątkowość i tymczasowość ochrony wynikającej z art. 5 k.c., a także wyłączenie jego stosowania w sytuacji, w której interes osoby uprawnionej może być zaspokojony w inny sposób, np. przez ustanowienie służebności.

Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 117/06

Standard: 14872 (pełna treść orzeczenia)