Umowa o ustanowienie służebności gruntowej - zakres służebności gruntowej (art. 287 k.c.)

Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części (art. 285 § 2 k.c.). Powinna być wykonywana jednak w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej (art. 288 k.c.). Zakres służebności gruntowej, której źródłem jest umowa, i sposób, w jaki ma być wykonywana, określa przede wszystkim wola stron, przy uwzględnieniu - oczywiście - także, jak w przypadku wszystkich innych czynności prawnych, skutków, jakie łączą z tą umową: ustawa, zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (art. 56 k.c.).

Umowa o ustanowienie służebności gruntowej może mieć w zależności od potrzeb uzasadnionych okolicznościami danego przypadku różny stopień szczegółowości. Przykładowo w umowie ustanowienia służebności przechodu i przejazdu mogą strony zamieścić postanowienia określające czas korzystania z drogi w oznaczony sposób: kiedy można przechodzić, a kiedy przejeżdżać, godziny przejazdu, częstotliwość przejazdów, rodzaj dopuszczonych pojazdów, czy wszystkie osoby reprezentujące prawa właściciela mogą zarówno przechodzić, jak i przejeżdżać, czy też tylko niektóre z nich mogą przechodzić i przejeżdżać, a pozostałe wyłącznie przechodzić.

Zgodnie z art. 287 k.c., zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się w braku innych danych według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych. Znaczenie tego przepisu w odniesieniu do służebności gruntowej ustanowionej na podstawie umowy jest jednak ograniczone ze względu na daleko idącą jego zbieżność z regulacją art. 56 k.c. Zacieśnia się w istocie do zastąpienia przy określeniu zakresu i sposobu wykonywania służebności gruntowej ustanowionej umową „ustalonych zwyczajów”, o których mowa w art. 56 k.c., „zwyczajami miejscowymi”.

Przyjmuje się, że ustanowiona służebność drogowa pozwala, co do zasady, w granicach jej społeczno - gospodarczego przeznaczenia, na wykonywanie jej także w sposób oraz w zakresie, który choć niestosowany w chwili ustanowienia, odpowiada potrzebom wynikłym z późniejszych przeobrażeń stosunków gospodarczych i społecznych, wywołanych postępem (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 września 1967 r., II CR 313/67 i 14 maja 2014 r., III CZPO 14/14 oraz dotyczące ich wypowiedzi piśmiennictwa).

W świetle poczynionych wyjaśnień, nie ma podstaw do przyjęcia, że sporna służebność nie obejmuje swoją treścią możliwości przejazdu samochodem osobowym lub dostawczym, w czasie, kiedy uzasadnia to funkcjonowanie sklepów i punktów usługowych, przez wszystkich z wchodzących w sprawie w grę grup osób reprezentujących prawa powodów jako użytkowników wieczystych i właścicieli, na rzecz których tę służebność ustanowiono.

Wyrok SN z dnia 30 marca 2017 r., V CSK 617/16

Standard: 12847 (pełna treść orzeczenia)

Oceniając zakres służebności, ustanowionej na rzecz nieruchomości pozwanego w świetle zasad współżycia, słusznie zwraca uwagę Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego postanowienia z 26 IV 1967 r., że wprawdzie przedmiotowa służebność ustanowiona została na rzecz nieruchomości władnącej w czasie, kiedy nieruchomość ta była tylko gruntem ornym, niemniej jednak celem jej ustanowienia było zapewnienie prawidłowego korzystania z gruntów, na rzecz których została ustanowiona. Jeśli następnie właściciel nieruchomości władnącej pobudował na gruncie budynki lub też zwiększył przez zabudowę swoje siedlisko, fakt ten nie może ograniczać jego uprawnień ze służebności wynikających.

Korzystanie zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeinaczeniem przez właścicieli z gruntu i rozwijanie swojej gospodarki jest ekonomiczną prawidłowością i okoliczność, że w związku z tym zwiększy się częstotliwość korzystania z drogi biegnącej przez grunty powódki, nie może być oczywiście uważana za rozszerzenie służebności. To samo odnieść należy do sytuacji, kiedy uprawniony korzysta z drogi łączącej go z drogą publiczną dla dojazdu do gruntów dzierżawionych, leżących przy drodze publicznej lub dalej. Odmienne stanowisko, jak trafnie podkreśla Sąd Wojewódzki, mogłoby prowadzić do sparaliżowania prowadzenia gospodarstwa przez pozwanego względnie do ograniczenia jego rozwoju.

Wyrok SN z dnia 13 września 1967 r., II CR 313/67

Standard: 19960