Umowne zastrzeżenie terminu zawitego skutkującego wygaśnięciem roszczeń (art. 353[1] k.c.)

Instytucja wygaśnięcia roszczenia ma charakter wyjątkowy i jeżeli taka klauzula została wprowadzona przez strony do umowy, powinna być ona przedmiotem wnikliwej oceny sądu rozpoznającego sprawę. Nieważna jest bowiem czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). W orzecznictwie wskazuje się, że umowa naruszająca zasady uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Dotyczy to m.in. sytuacji, gdy do ukształtowania stosunku umownego w sposób wyraźnie krzywdzący dla jednej ze stron doszło przy świadomym bądź choćby tylko spowodowanym niedbalstwem wykorzystaniu przez drugą stronę własnej silniejszej pozycji, przy znacznej intensywności pokrzywdzenia drugiej strony (zob. wyrok SN z 26 maja 2021 r., V CSKP 28/21).

W wypadku niektórych czynności prawnych polegających na zastrzeżeniu terminu zawitego skutkującego wygaśnięciem roszczeń, mogłyby istnieć podstawy do przyjęcia, że mają one na celu obejście ustawy (np. czynności dokonywane w obszarze prawa rzeczowego).

Artykuł 119 k.c. nie ma zastosowania do zastrzeżonego przez strony w ramach zasady swobody umów terminu wygaśnięcia roszczenia o zapłatę kary umownej.

Wyrok SN z dnia 17 marca 2022 r., II CSKP 217/22

Standard: 67105 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Dopuszczalność zastrzegania w umowie terminów zawitych sensu stricto, których niezachowanie powoduje utratę określonych umownych uprawnień, w tym terminów notyfikacyjnych i aktów staranności, nie powinna być kwestionowana na gruncie zasady swobody umów przewidzianej w art. 353[1] k.c. Dopuścił ją także Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z 30 czerwca 1980 r. I CR 206/80; z 20 września 2007 r., II CSK 241/07; z 3 lutego 2011 r., I CSK 282/10 i z 23 marca 2017 r., V CSK 449/16).

Wyrok SN z dnia 27 kwietnia 2021 r., IV CSKP 41/21

Standard: 61622 (pełna treść orzeczenia)