Nienależne świadczenie publicznoprawne

Sam transfer sumy pieniężnej powoduje co do zasady powstanie wzbogacenia. Jeżeli jednak transfer ten wiązałby się z powstaniem obowiązku podatkowego w postaci zwiększenia sumy podatku należnego po stronie odbiorcy, wzbogacenie nie wystąpi. W przypadku natomiast, gdy transakcja faktycznie nie jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług, do zwiększenia podatku należnego w rzeczywistości nie dochodzi, a jeżeli podatek taki został wykazany w odpowiedniej deklaracji, to co do zasady może ona zostać skorygowana po dokonaniu odpowiedniej korekty faktury. W takim przypadku wzbogacenie pozostaje aktualne.

Możliwe jest, iż dokonanie transakcji zwolnionej z opodatkowania, która błędnie uznana zostanie za opodatkowaną, nie spowoduje wprawdzie zwiększenia podatku należnego (a nawet skutkować będzie jego obniżeniem), ale jednocześnie sprawi, że konieczna stanie się korekta podatku naliczonego, który został odliczony we wcześniejszych okresach. W takim jednak przypadku może budzić wątpliwości, czy konieczność korekty podatku naliczonego pozostaje w związku ze wzbogaceniem, które wynikło z transferu nienależnej kwoty podatku VAT. Należy bowiem zauważyć, że konieczność taka mogłaby powstać także, gdyby strony od początku prawidłowo traktowały transakcję jako zwolnioną z podatku od towarów i usług i konsekwentnie do tego nie przekazywały żadnej kwoty przeznaczonej na pokrycie podatku, tj. gdyby rozliczyły się w kwocie netto.

Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2021 r., II CSKP 88/21

Standard: 62115 (pełna treść orzeczenia)

Na podstawie przepisów o obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia może być też dochodzone świadczenie spełnione jako publicznoprawne, gdy okazało się, iż podstawa do jego spełnienia nie istniała, a nie można wskazać procedury dostępnej na drodze administracyjnej, w ramach której można domagać się jego zwrotu (por. uchwała SN z dnia 16 maja 2007 r., III CZP 35/07). Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, z którym występuje przedsiębiorca, podlega 3 - letniemu terminowi przedawnienia, o ile pozostaje ono w związku z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą

Uiszczone przez przedsiębiorcę energetycznego, po terminie lub w niepełnej wysokości, opłaty zastępcze przewidziane w art. 9a ust. 1 pkt 2 i art. 9a ust. 8 pkt 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (w wersji obowiązującej w latach 2008–2009), nie stanowiły świadczenia nienależnego w rozumieniu art. 410 par. 2 k.c., nawet gdy następnie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją wymierzył, na podstawie art. 56 ust. 1a tej ustawy (w wersji obowiązującej w latach 2008–2009), kary pieniężne w wysokości nieuwzględniającej uiszczonych opłat zastępczych; wysokość kary pieniężnej mogła być natomiast kwestionowana przez przedsiębiorcę energetycznego w trybie i na zasadach przewidzianych w art. 479[46] i nast. k.p.c.

Wyrok SN z dnia 23 października 2020 r., I CSK 689/18

Standard: 67077 (pełna treść orzeczenia)