Pozostawienie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych bez rozpoznania  

Procedura nie przewiduje zażalenia na zaniechanie rozpoznania wniosku o zwolnienie do kosztów sądowych, a jedynie zażalenie na odmowę zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia (art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c.). Jeżeli co innego nie wynika z treści wniosku, to zawarte w nim żądanie zwolnienia od kosztów sądowych nie ogranicza się tylko do pierwszej instancji. Przeciwnie można nawet zauważyć, iż złożony w pozwie wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych ma silniejsze znaczenie niż taki sam wniosek składany później w toku postępowania (art. 112 ustawy o k.s.c.).

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony w pozwie obejmuje całe postępowanie sądowe przed sądami pierwszej i drugiej instancji, bowiem postępowanie jest dwuinstancyjne i konstytucyjne prawo do sądu obejmuje również kontrolę orzeczenia pierwszej instancji.

Sąd może uwzględnić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub w części, może też cofnąć udzielone zwolnienie od kosztów sądowych (art. 100, art. 110 ustawy o k.s.c.). Strona może złożyć kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, lecz nie musi tego czynić gdy poprzedni wniosek pozostaje nierozpoznany.

Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek powódki o zwolnienie od kosztów sądowych był bezprzedmiotowy przed Sądem pierwszej instancji, jako że na tym etapie z mocy ustawy była zwolniona od opłat (art. 96 ust. 1 w związku z art. 35 ust. 1 ustawy o k.s.c.). Nie oznacza to jednak, że nierozpoznany wniosek przestał być aktualny w dalszym postępowaniu. Można by odwrócić argumentację zaskarżonego orzeczenia i stwierdzić, że o ile wniosek był "bezprzedmiotowy" przed pierwszą instancją, to jego rozpoznanie stało się aktualne (konieczne) w związku z opłatą wymaganą od apelacji.

Nierozpoznany wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych nie musiał być ponawiany w związku z rozpoczęciem postępowania apelacyjnego.

W prawidłowym postępowaniu wniosek o zwolnienie od kosztów sadowych powinien być rozpoznany, a skoro nie uczynił tego Sąd pierwszej instancji, a wręcz zaniechał, gdyż brak jest postanowienia odnoszącego się do żądania zwolnienia od kosztów sądowych, to wniosek pozostawał nadal aktualny.

Innym słowy nie można czynić stronie zarzutu, że nie została zwolniona od opłaty od apelacji, skoro w ogóle nie został rozpoznany jej wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Nawet przy nieuwzględnieniu wniosku nie można by odrzucić apelacji bez wezwania do uiszczenia opłaty od apelacji (por. postanowienie SN z 25 stycznia 2007 r., I PZ 30/06).

Wyrok SN z dnia 8 marca 2010 r., II PK 255/09

Standard: 12433 (pełna treść orzeczenia)