Dowód z wydruku komputerowego, korespondencji email, skan dokumentu, zrzut ekranu

Wydruki poświadczone przez notariusza korzystają z atrybutów dokumentu urzędowego jedynie w takim zakresie w jakim notariusz poświadczył zgodność ich z odwzorowywanym w jego obecności obrazem na ekranie monitora w dacie dokonywania czynności notarialnej. Poświadczenie to nie pozwala natomiast na przyjęcie jakiegokolwiek domniemania prawnego co d integralności i kompletności danych zawartych w plikach cyfrowych (braku ingerencji w treść wiadomości, usuwania jej antydatowania itp.)

W przypadku oceny wydruków tekstu zapisanego w postaci elektronicznej i odtwarzanego przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania (np. korespondencji elektronicznej, stron internetowych itp.) dokonywanych przez stronę, która utrwala w ten sposób oświadczenia mające pochodzić od innych osób, dostrzec należy dodatkową specyfikę takich dokumentów. Wydruki w istocie mają utrwalać jedynie treść (warstwę tekstową) oświadczeń w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu jednak innej techniki niż ta, za pomocą której sporządzono utrwalane oświadczenie. Nie powielają więc dokumentu oryginalnego – elektronicznego (jego cech i rzeczywistej treści), lecz tworzą obraz jedynie jego warstwy tekstowej.

Wydruk obejmuje zatem wyłącznie wynik „odtworzenia” („odczytania” przez właściwe oprogramowanie i ujawnienia na monitorze urządzenia) dokumentu w postaci elektronicznej (warstwę tekstową, wyświetlaną po zdekodowaniu zapisu cyfrowego) sporządzany (co najważniejsze) przy wykorzystaniu całkowicie innej techniki (wydruku tekstu na papierze).

Wpływać to powinno na sposób oceny waloru procesowego wydruku (w tym zwłaszcza oceny waloru wiarygodności i mocy dowodowej). Dostrzega się tą kwestię w nauce prawa formułując pojęcie tzw. dokumentu wtórnego („wtórnika” - por. np. K. Markiewicz, Dokumenty i ich wtórniki w postępowaniu cywilnym PPC 2016 nr 3). Ze względu na łatwość podrabiania, przekształcania i fałszowania tych dowodów często w piśmiennictwie podkreślany jest zarazem problem oceny ich autentyczności przez sąd i formułowany jest postulat ostrożności w ocenie ich wiarygodności. ( por. m.in. T. Demendecki w Komentarzu do k.p.c. pod red. A. Jakubeckiego, Lex/El 2016).

Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na wzorce oceny dotyczącej innych środków dowodowych w poprzednim stanie prawnym (przed wprowadzeniem do k.p.c. art. 243[1] i przed zmianą treści art. 308 k.p.c.). Na tle oceny dowodu z nagrania dźwięku przypominano np., że dowód taki wymaga, jak każdy zresztą inny dowód, wnikliwej i krytycznej oceny). Zarazem sformułowano praktyczne uwagi dotyczące tej oceny stwierdzając, że brać należy pod uwagę okoliczności w jakich dowodów ten powstał, cel osoby kreującej tego rodzaju dowód i stan tego dowodu, możliwość ingerencji w jego treść itp. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 1975 II CR 752/74). Uwagi te pozostają miarodajne, na tle dowodów z dokumentów wtórnych i dokumentów w postaci elektronicznej zwłaszcza wobec łatwości technicznej, z jaką można ingerować w treść tego rodzaju dokumentów.

Dokument wtórny w tym znaczeniu w istocie ma odzwierciedlać wygląd lub treść oświadczenia zawartego w dokumencie oryginalnym. Jak wskazano, autorem dokumentu wtórnego (osobą, od której ten dokument pochodzi) nie jest jednak autor (wystawca) dokumentu pierwotnego (oryginalnego), lecz ten, kto taki wtórnik sporządza. Zarówno technika sporządzenia jak i pochodzenie dokumentu wtórnego od strony, która się nań powołuje i chce za jego pomocą dowodzić treści oświadczenia złożonego przez inny podmiot (w niniejszej sprawie przez osobę nieuczestniczącą w procesie ) muszą być brane pod uwagę przy ocenie waloru dowodowego tego dowodu.

Jeśli dokument w postaci elektronicznej nie istnieje (np. wskutek jego usunięcia z bazy danych, czy też nieodwracalnej zmiany treści strony internetowej przy braku archiwizacji poprzedniego jej stanu) możliwe jest dowodzenie treści oświadczenia w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu dokumentu wtórnego. Niezbędne jest jednak dokonanie oceny waloru dowodowego tego dokumentu zgodnie z wypracowanymi w nauce i orzecznictwie regułami stosowania art. 233 k.p.c. przy uwzględnieniu „podatności” tego rodzaju środków na manipulacje. W związku z tym przyjmować należy opisany wyżej wzorzec wymagający dokonania oceny w świetle całokształtu materiału procesowego i przy uwzględnieniu tego, ze ciężar wykazania waloru procesowego wydruku wobec braku podstaw do stosowania art. 253 k.p.c. spoczywa na tym, która powołuje się na wydruk jako dowód oświadczenia pochodzącego od innej osoby.

Uwzględniać przy tym należy (o czym mowa wyżej) względy wynikające z technicznej łatwości manipulacji i ingerencji w treść dokumentu wtórnego Zatem wiarygodność wydruku musi uwzględniać wnioski płynące z zasad doświadczenia życiowego i logiki. Ocena takiego dowodu musi uwzględniać okoliczności, w jakich powstał.

W przypadku informacji (komunikatów , wiadomości oświadczeń) przesyłanej za pośrednictwem poczty elektronicznej chodzi o cyfrowy (zachowujący integralność) zapis przesyłanych danych . Zapis taki nie może być utożsamiany jedynie z treścią wiadomości która nadawca kieruje do odbiorcy. Plik cyfrowy bowiem (poza informacją odczytywaną przez odbiorcą) zawiera także tzw. metadane (pozwalające w zależności od użytego oprogramowania na ustalenie cech dokumentu – np. daty utworzenia lub modyfikacji, autora czy też zachowania integralności – braku ingerencji w dokument).

W zależności od oprogramowania określony zakres metadanych może być samodzielnie odczytany przez użytkownika będącego laikiem w dziedzinie informatyki względnie wymaga współdziałania osoby posiadającej odpowiednią wiedzę w tej dziedzinie. Od techniki informatycznej (oprogramowania) służącej do kreacji dokumentu może zależeć też bezpieczeństwo (pewność) integralności zawartych w nim danych cyfrowych (możliwość stwierdzenia ingerencji w integralność zapisu). Przekłada się to na wartość dowodową konkretnego dokumentu w postaci elektronicznej w procesie cywilnym (możliwość poddania badaniu cech tego dokumentu na podstawie art. 254 k.p.c.

Zatem to dokument elektroniczny (w postaci elektronicznej) może podlegać badaniu stosownie do treści art. 254 §1 k.p.c. (także przy udziale biegłego) i na podstawie takiego badania można dopiero poczynić ustalenia co do autentyczności oświadczenia (pochodzenie dokumentu oraz to czy doszło do ingerencji w jego treść). Ustaleń takich nie można natomiast dokonać na podstawie wydruku dokonanego zwłaszcza przez osobę inną niż autor oświadczenia w postaci elektronicznej.

Wyrok SA w Szczecine z dnia 30 czerwca 2022 r., I ACa 683/21

Standard: 83635 (pełna treść orzeczenia)

W obecnym stanie prawnym wydruk strony internetowej, spełniający cechy określone w art. 77[3] k.c. powinien być kwalifikowany w świetle przepisów prawa materialnego jako dokument. Zgodnie z tym przepisem bowiem dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. W przypadku wydruku informacja utrwalona jest w formie graficznej na materiale służącym do jego wykonania (najczęściej – jak w niniejszej sprawie - na papierze). Dokument, w świetle definicji kodeksowej, nie wymaga więc obecnie podpisu. Dla przyjęcia, że zapis informacji stanowi dokument konieczne jest jednak spełnienie takich cech jak utrwalenie informacji na nośniku i możność odczytania tej informacji. Niekiedy wskazuje się też na to, że utrwalona informacja powinna być efektem myśli ludzkiej a jej zapis powinien być sporządzony w celu „dowodowym” (a więc stanowić utrwalenie pewnego stanu rzeczy, czy też oświadczenia w celu jego udokumentowania, dającego możność późniejszego odtworzenia czy posłużenia się nim jako dowodem utrwalonego zdarzenia).

Niewątpliwie cechy te są spełniane przez wydruki utrwalające (na papierze) odtworzoną w danym momencie treść zapisaną cyfrowo, dostępną dla użytkowników Internetu (komunikat wyświetlany na ekranie urządzenia połączonego z siecią internetową). Wydruk zawiera więc informację w rozumieniu art. 77[3] k.c., sporządzony jest przez osobę, która dokonuje selekcji tej informacji (decyduje o dokonaniu wydruku a zatem dokumentuje pewien stan, za jaki należy uważać treść strony internetowej). Niewątpliwie też wydruk pozwala na odczytanie zapisanej informacji i służy celom dowodowym w podanym wyżej znaczeniu, co pozwala na przypisanie mu cech dokumentu w rozumieniu przepisów prawa materialnego.

Kwalifikując wydruk jako dokument w rozumieniu przepisów prawa materialnego należy wskazać na właściwe przepisy prawa procesowego pozwalające na przeprowadzenie dowodu z takiego dokumentu. Obecnie przeprowadzenie dowodu z dokumentu następuje na podstawie art. 243[1] k.p.c. albo na podstawie art. 308 k.p.c. w zależności od cech konkretnego środka dowodowego.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 30 grudnia 2019 r., I ACa 672/19

Standard: 37496 (pełna treść orzeczenia)