Uczestnicy postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego - ogólnie

Sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami są sprawami z zakresu prawa rodzinnego, rozpoznawanymi w postępowaniu nieprocesowym, do których odpowiednie zastosowanie mają, stosownie do art. 567 § 3 k.p.c., przepisy o dziale spadku oraz poprzez odesłanie z art. 688 k.p.c. przepisy regulujące postępowanie o zniesienie współwłasności.

Do kręgu uczestników tego postępowania zalicza się małżonków albo byłych małżonków, spadkobierców jednego z małżonków, nabywców spadku lub udziału w spadku, następców prawnych jednego z małżonków i ich spadkobierców, wierzyciela, który zajął roszczenie o podział majątku wspólnego w postępowaniu egzekucyjnym, współwłaściciela, jeśli współwłasność obejmowała przedmioty majątku wspólnego, stronę konkubinatu, w razie śmierci małżonka pozostającego w konkubinacie, jeżeli konkubenci zgromadzili majątek wspólny, a wspólność pomiędzy małżonkami nie została wyłączona, Skarb Państwa odnośnie przedmiotów, co do których orzeczono środek karny w postaci przepadku.

Poza małżonkami lub byłymi małżonkami pozostałe podmioty, które zamierzają brać udział w tym postępowaniu powinny wykazać, że przysługuje im uprawnienie, wskazujące, stosownie do art. 510 § 1 k.p.c., na to, że ich praw dotyczyć będzie wynik postępowania. Do udziału tych podmiotów dojść może poprzez objęcie ich wnioskiem, zgłoszenie swego udziału przez zainteresowanego lub wezwanie przez sąd, który zobowiązany jest do czuwania, żeby postępowanie było prowadzone z udziałem wszystkich zainteresowanych.

Postanowienie SN z dnia 5 września 2012 r., IV CZ 51/12

Standard: 12211 (pełna treść orzeczenia)

Postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami toczy się w trybie przepisów o postępowaniu nieprocesowym. W postępowaniu tym obowiązuje zatem przepis art. 510 k.p.c., w myśl którego każdy zainteresowany wynikiem postępowania (czyich praw wynik postępowania dotyczy) może być jego uczestnikiem, a ściślej biorąc powinien być jego uczestnikiem. Z § 2 art. 510 k.p.c. wynika bowiem jednoznacznie, że jeżeli okaże się, iż zainteresowany (w rozumieniu § 1) nie jest uczestnikiem, sąd ma obowiązek wezwania go do udziału w sprawie i przez wezwanie staje się on uczestnikiem postępowania. Z przepisu art. 510 k.p.c. nie wynika przy tym, by jego stosowanie było wyłączone w określonych sprawach, a konkretnie w sprawach o podział majątku wspólnego małżonków.

Okoliczność, że przepis art. 567 k.p.c. nie reguluje całościowo postępowania w sprawach o podział majątku dorobkowego, a odsyła do przepisów o dziale spadku, które to przepisy mają być stosowane tylko odpowiednio, podobnie - jak na skutek odesłania zawartego w art. 688 k.p.c. - przepisy o zniesieniu współwłasności, nie ma żadnego znaczenia dla kwestii, jakie osoby, poza małżonkami (byłymi małżonkami), mogą być uczestnikami takiego postępowania. Bez znaczenia jest także to, że przepis art. 567 k.p.c. umiejscowiony jest w dziale zatytułowanym "Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli". Umiejscowienie to pozostaje w związku z tym, iż zagadnienia materialnoprawne wspólności majątku i jego podziału po ustaniu wspólności majątkowej regulowane są również nie przepisami kodeksu cywilnego, lecz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które w zakresie podziału majątku odsyłają zresztą, podobnie jak przepisy procesowe, do odpowiedniego stosowania przepisów o dziale spadku (art. 46 k.r.o.), a te do odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności (art. 1035 k.c.).

Z przytoczonych regulacji, tak w zakresie prawa procesowego, jak i materialnego, nie można wyciągać wniosku, że sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami są sprawami szczególnymi, o charakterze ściśle rodzinnym i że do udziału w takich sprawach nie mogą być dopuszczane osoby trzecie. Sprawy tego rodzaju, po ustaniu wspólności, gdy do majątku stosuje się - zgodnie z art. 42 k.r.o. - odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych, są nie tylko sprawami ze stosunków rodzinnych, ile sprawami regulowanymi przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Uchwała SN z dnia 12 kwietnia 1995 r., III CZP 34/95

Standard: 12212 (pełna treść orzeczenia)