Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (art. 33 pkt 3 k.r.o.)

W świetle art. 33 pkt 3 k.r.o do majątku osobistego małżonka należą zarówno korporacyjne, jak i obligacyjne prawa spółkowe.

Pod pojęciem praw majątkowych wynikających ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (art. 33 pkt 3 k.r.o.) należy rozumieć w przypadku spółki cywilnej prawa wchodzące w jej skład, ale także roszczenie o zwrot wkładu w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki i wierzytelność z tytułu udziału po rozwiązaniu spółki. W konsekwencji do majątku osobistego małżonków będą również należały wszystkie prawa majątkowe nabyte po rozwiązaniu i likwidacji spółki cywilnej oraz ich surogaty (art. 33 pkt 10 k.r.o.). 

Jeżeli przedmioty majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom stanowią majątek osobisty małżonków, to również udział we wspólnym majątku powstały na skutek rozwiązania spółki stanowi majątek osobisty małżonków, podobnie jak zwracane wkłady (art. 875 § 2 k.c.), czy nadwyżka wspólnego majątku wypłacana wspólnikom stosownie do ich udziału w zyskach spółki (art. 875 § 3 k.c.).

Okoliczność, że wkłady wniesione przez małżonków do spółki cywilnej zostały pokryte z majątku wspólnego nie zmienia oceny, że dokonane przez małżonków przesunięcie majątkowe spowodowało, że przysługujące im prawa wspólników spółki cywilnej uzyskane w zamian za wniesienie wkładów weszły w skład ich majątku osobistego.

Z uwagi na duże trudności konstrukcyjne związane z określeniem konsekwencji prawnych przynależności prawa jednocześnie do dwóch wspólności o charakterze łącznym tj. majątku wspólnego małżonków i wspólności podlegającej innym przepisom – w tym wspólności wynikającej z zawiązania spółki cywilnej (art. 863 k.c.) ustawodawca nowelizując kodeks rodzinny i opiekuńczy ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. rozwiązując ten problem przesądził, że do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (art. 33 pkt 3 k.r.o.).

W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wprost wskazano, że zmierza ona do wyeliminowania wielu trudności praktycznych wiążących się ze zbiegiem konsekwencji prawnych wynikających z przynależności prawa jednocześnie do wspólności majątkowej małżeńskiej i innego rodzaju wspólności łącznej, a konsekwencją przyjętego rozwiązania powinno być zastosowanie w tym zakresie odrębnych przepisów właściwych dla danej wspólności, co dotyczy zarówno sytuacji, gdy jeden z małżonków jest wspólnikiem lub gdy każdy z małżonków jest wspólnikiem innej spółki, jak i spółki zawiązanej przez oboje małżonków (Sejm RP IV Kadencji, Nr druku 1566, str. 27).

Celem włączenia praw majątkowych wynikających ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom do majątków osobistych małżonków było uniknięcie komplikacji prawnych, zapewnienie małżonkom prowadzącym działalność gospodarczą między innymi w formie spółki cywilnej, jak największej swobody, a także ochrona integralności spółki, praw innych wspólników i wierzycieli.

Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2018 r., I CSK 639/17

Standard: 66372 (pełna treść orzeczenia)

Do majątku osobistego małżonka-wspólnika na podstawie art. 33 pkt 3 k.r.o. należy udział (nieoznaczony) w majątku wspólników i prawa członkowskie (majątkowe i organizacyjne wynikające ze stosunku spółki), w tym prawo do udziału w zyskach, dopóki ma charakter abstrakcyjny (potencjalny). Do majątku osobistego, na podstawie omawianego przepisu, zaliczyć trzeba także wierzytelności o świadczenia majątkowe. 

Pobrany udział w zyskach jako dochód „z innej działalności zarobkowej” (art. 31 § 2 pkt 1 k.r.o.) wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

Prawo wspólnika dotyczące podziału majątku spółki i wypłaty nadwyżki lub przyznania innych praw majątkowych oraz odpowiadające mu roszczenie ma abstrakcyjny (potencjalny) charakter i staje się wymagalne po rozwiązaniu spółki. 

W ocenie Sądu Najwyższego zachodzą uzasadnione wątpliwości co do prawidłowości, postulowanej przez część przedstawicieli doktryny prawniczej, kwalifikacji prawnej nadwyżki wspólnego majątku wspólników uzyskanej w pieniądzu lub naturze przez małżonka-wspólnika (art. 871 § 2 k.c., art. 875 § 3 k.c.) jako dochodu z innej działalności zarobkowej (art. 31 § 2 pkt 1 k.r.o.) lub z majątku osobistego (art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o.).

Na podstawie art. 31 § 1 zd. 1 k.r.o. należy zaliczyć do majątku wspólnego prawa majątkowe uzyskane przez małżonka - wspólnika z tytułu udziału w nadwyżce wspólnego majątku zlikwidowanej spółki cywilnej, pozostałej po zapłaceniu długów. 

Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 193/12

Standard: 66379 (pełna treść orzeczenia)