Poręczenie kredytu w ustroju rozdzielności majątkowej przez jednego z małżonków

Poręczenie kredytu w ustroju rozdzielności majątkowej przez jednego z małżonków nie jest uwarunkowane zgodą drugiego.

Od chwili ustania wspólności ustawowej stosuje się do majątku dorobkowego odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 42 k.r.o. w związku z art. 195-221 k.c.) oraz, gdy idzie o podział tego majątku, przepisy o dziale spadku (art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 - 1046 k.c.).

W warunkach rozdzielności majątkowej nie obowiązują przewidziane w art. 35 k.r.o. ograniczenia w możliwości rozporządzenia lub zobowiązania się do rozporządzenia przyszłym udziałem w majątku wspólnym bądź w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Należy podzielić pogląd, że każdy z małżonków może rozporządzić swoim udziałem bez ograniczenia, gdyż ma tu zastosowanie przepis art. 198 k.c. (w związku z art. 42 k.r.o.). Podobna zasada obowiązuje też przy zbyciu udziału spadkowego przez spadkobiercę (art. 1051 k.c.). Rozporządzenie udziałem we współwłasności to jego zbycie lub obciążenie. W przypadku poręczenia może dojść do obciążenia udziału, przy czym jest to obciążenie warunkowe z uwagi na akcesoryjny charakter poręczenia (art. 876 § 1 k.c.).

Wynika z tego, że poręczenie kredytu w ustroju rozdzielności majątkowej przez jednego z małżonków nie jest uwarunkowane zgodą drugiego małżonka.

Wyrażona w art. 198 k.c. swoboda rozporządzania swoim udziałem przez współwłaściciela nie doznaje ograniczeń z racji możliwości sądowego ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym w trybie art. 43 § 2 k.r.o., co może prowadzić nawet do całkowitego pozbawienia jednego z małżonków udziału w tym majątku (por. orz. Sądu Najwyższego II CR 268/76 z 10 listopada 1976 r. - OSNCP 1977, z. 10, poz. 188). Otóż taka możliwość stwarza jedynie pewne zagrożenie dla wierzyciela, gdyż dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Po ustaniu wspólności ustawowej wierzyciel może w opisanej sytuacji żądać zaspokojenia wyłącznie z odrębnego majątku dłużnika, z przysługującego mu udziału w dotychczasowym majątku wspólnym oraz z przedmiotów majątkowych nabytych przez niego po ustaniu wspólności ustawowej. Nie ma tu natomiast zagrożenia dla współmałżonka nie będącego dłużnikiem.

Skuteczność poręczenia przez jednego z małżonków w warunkach rozdzielności majątkowej determinowana jest zatem treścią art. 198 k.c., z wyłączeniem przepisów art. 199-209 k.c., dotyczących konkretnej rzeczy jako przedmiotu wspólnego prawa wszystkich współwłaścicieli. W tym układzie dług jednego z małżonków nie przenosi się na majątek i prawa majątkowe współmałżonka, a sferę odpowiedzialności dłużnika wyznacza jego majątek odrębny i udział we współwłasności w dotychczasowym majątku wspólnym.

Współwłaściciel nie może mieć ograniczonego udziału w powszechnym obrocie gospodarczym. Szczególne zaś uregulowanie zarządu rzeczą wspólną (art. 199-209 k.c.) ma przede wszystkim na celu zapewnienie partycypowania w korzyściach i obciążeniach przez współwłaścicieli według posiadanych udziałów.

Po zniesieniu wspólności ustawowej małżonek może rozporządzić przysługującym mu udziałem w konkretnym przedmiocie, który był objęty wspólnością ustawową, jednakże rozporządzenie takie będzie bezskuteczne o tyle, o ile narusza uprawnienia drugiego małżonka wynikające z przepisów o podziale majątku wspólnego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego I CO 22/62 z dnia 15 października 1962 r. - OSNCP 1964, z. 1, poz. 2).

Wyrok SN z dnia 2 grudnia 1997 r., II CKN 252/97

Standard: 12075