Dochody z majątku wspólnego i osobistego (art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o.)

Zysk spółki wchodzi do majątku wspólnego, zgodnie z zasadą, że dochody z majątku osobistego trafiają do majątku wspólnego, nawet jeśli wcześniej nie doszło do nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty.

Dla oceny, czy dywidenda weszła do majątku wspólnego, decydujący jest okres, którego ona dotyczy (postanowienie SN z dnia 17 czerwca 2010 r., III CSK 274/09).

Co prawda, ten pogląd został wyrażony na tle udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jednak taka sama zasada powinna zostać przyjęta, jeśli chodzi o udział w spółce osobowej.

Istotą ustroju wspólności ustawowej jest włączenie do majątku wspólnego małżonków dochodów, które każde z nich osiągnęło w czasie trwania wspólności majątkowej, w tym również z majątku osobistego. Nie może być więc skuteczne żądanie rozliczenia dochodów wnioskodawcy ze Spółki (dywidendy) za okres od ustania wspólności do chwili wydania orzeczenia o podziale majątku wspólnego w sytuacji, gdy udział P. B. stanowił składnik jego majątku osobistego.

Przepis art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. (identyczną treść ma obecnie obowiązujący art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o.) odnosił się wyłącznie do dochodów z majątku odrębnego osiągniętych w okresie trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, a nie po jego ustaniu. Innymi słowy, jeżeli został dokonany nakład z majątku wspólnego byłych małżonków na pokrycie wkładu jednego z małżonków do spółki cywilnej, następnie przekształconej w spółkę jawną, dywidenda za okres po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej nie podlega rozliczeniu w ramach podziału majątku wspólnego, jeżeli udział w spółce jawnej wchodził w skład majątku osobistego jednego z małżonków, a z taką sytuacją mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie. Konsekwencją prawną tego stanowiska, opartego na ustaleniach Sądów obu instancji i niekwestionowanego w skardze kasacyjnej, jest to, że dywidenda za po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej między stronami nie podlega podziałowi.

Postanowienie SN z dnia 22 marca 2019 r., IV CSK 445/17

Standard: 50661 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 31 § 2 ust. 2 k.r.o. w skład majątku dorobkowego wchodzą także dochody z tego majątku, przy czym przedmiotem dorobku są nie tylko dochody już pobrane, lecz również wierzytelności związane z przychodami.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 357/98, intencją ustawodawcy było, aby majątek wspólny powiększał zarówno przyrost pobrany, jak też taki, który ma być realizowany w przyszłości.

Pojęcie „dochód" w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. należy rozumieć szeroko, jako pożytki zarówno naturalne, jak i cywilne.

Dywidendy nie stanowią wprost składników majątku wspólnego małżonków, lecz są pożytkami cywilnymi, jakie przynosiły udziały w spółce, jako składnik majątku wspólnego. Pożytki z majątku wspólnego za okres po ustaniu wspólności majątkowej nie wchodzą w skład majątku wspólnego, lecz stanowią przedmiot odrębnego rozliczenia dokonywanego w ramach postępowania działowego na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. Nie ma jednak podstaw do uznania, że dochodem podlegającym zaliczeniu w skład majątku dorobkowego małżonków lub rozliczeniu na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. są udziały w zysku spółki z o.o., wypracowanym zarówno w czasie trwania wspólności małżeńskiej, jak i po jej ustaniu, które zgodnie z uchwałą wspólników zostały przeznaczone na kapitał zapasowy.

Zgodnie z art. 191 § 1 k.s.h. wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, przy czym zgodnie z art. 191 § 2 k.s.h. umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku.

Sam fakt wypracowania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością zysku nie uzasadnia stwierdzenia, że wspólnikowi przysługuje prawo majątkowe w postaci stosowego udziału w tym zysku stanowiące dochód w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o.

Nie ma podstaw do uznania, że majątek stron w postaci udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przyniósł dochody stanowiące składnik majątku dorobkowego lub podlegające rozliczeniu w niniejszym postępowaniu - zgodnie z żądaniem wnioskodawczyni - na podstawie art. 657 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c., gdyż nie powstało roszczenie o wypłatę dywidendy za lata 2010-2013 z uwagi na inne przeznaczenie zysku rocznego uzyskanego w tych latach.

Postanowienie SN z dnia 24 lutego 2017 r., IV CSK 188/16

Standard: 72382 (pełna treść orzeczenia)

Decydujący dla oceny czy dywidenda weszła do majątku wspólnego jest okres, którego dywidenda ta dotyczy. 

Wprawdzie wymagalność roszczenia o wypłatę dywidendy nastąpiła dopiero z chwilą podjęcia uchwały o podziale zysku, a więc już po ustaniu wspólności majątkowej, jednak dla oceny podstaw zaliczenia tego dochodu z majątku odrębnego uczestnika do majątku wspólnego decydujące znaczenie ma, kiedy podlegający podziałowi zysk został wypracowany. Jeśli miało to miejsce w okresie trwania wspólności - cel i charakter ustroju wspólności majątkowej nakazuje zaliczyć do majątku wspólnego dywidendę wypłacaną z tego zysku. Istotą ustroju wspólności ustawowej jest włączenie do majątku wspólnego małżonków dochodów, jakie każde z nich osiągnęło w czasie trwania wspólności majątkowej m.in. z majątku odrębnego. Wyłączenie z tego majątku składnika, którego podstawy ekonomiczne powstały w czasie trwania wspólności tylko dlatego, że zgodnie z przepisami jego wymagalność uzależniona była od czynności podjętych już po ustaniu wspólności, powodowałoby nieuzasadnione umniejszenie majątku wspólnego z korzyścią dla majątku odrębnego. W konsekwencji nie doszło do zarzucanego naruszenia art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o.

W sytuacji, kiedy zarówno prawa uczestnika związane z jego uczestnictwem w spółce cywilnej "L." jak i w spółce z o.o. "W." stanowiły składnik jego majątku odrębnego - od chwili ustania wspólności ustawowej dochody z obydwu źródeł wchodziły do majątku uczestnika, a wnioskodawczyni nie może rościć sobie do nich pretensji.

Artykuł 32 § 2 pkt 2 k.r.o. odnosi się jedynie do dochodów z majątku odrębnego osiągniętych w okresie trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, a nie po jego wyłączeniu.

Postanowienie SN z dnia 17 czerwca 2010 r., III CSK 274/09

Standard: 50660 (pełna treść orzeczenia)