Osoby stwarzające zagrożenie (art. 1 i 14 u.p.w.o.z.p.)

Okoliczności, które, zgodnie z art. 11 ustawy, mają być przedmiotem opinii biegłych, w żadnym stopniu nie wykraczają poza normalną wiedzę specjalistyczną z zakresu psychiatrii i psychologii i nie wymagają żadnych specjalnych i niewypracowanych dotąd narzędzi badawczych. Chodzi bowiem jedynie o ustalenie istnienia upośledzenia umysłowego, zaburzeń osobowości lub zaburzeń preferencji seksualnych. Na podstawie tych ustaleń oraz dotychczasowego postępowania skazanego ocenie podlega, czy jest on osobą stwarzającą zagrożenie, o którym mowa w art. 1 ust. 3 ustawy. I choć niewątpliwie opinia biegłych jest dowodem bardzo istotnym w tym zakresie, to jednak ocena tej przesłanki, podobnie jak określenie stopnia prawdopodobieństwa popełnienia przez skazanego w przyszłości czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej, zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi conajmniej 10 lat, należy wyłącznie do sądu, a nie biegłych. Oceny tej sąd powinien dokonać w oparciu o całokształt okoliczności ustalonych w sprawie,

Postanowienie SN z dnia 23 marca 2017 r., V CSK 477/16

Standard: 44103 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 1 definiuje pojęcie „osoby stwarzającej zagrożenie” określając w ust. 2 jej medyczne przesłanki. Zgodnie z nim ustawa ma zastosowanie wobec osób, u których w trakcie postępowania wykonawczego występowały zaburzenia psychiczne w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia osobowości lub zaburzenia preferencji seksualnych.

Zaburzenia osobowości zaliczane są według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób ICD do zaburzeń psychicznych, które wskazuje jej rozdział V.

Osoba, u której stwierdzono występowanie zaburzeń psychicznych może być uznana za „stwarzającą zagrożenie”, jeżeli mają one taki charakter lub nasilenie, że zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźba jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej, zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat (art. 1 ust. 3 u.p.w.o.z.p.).

Zgodnie z art. 14 ust. 3 kryterium zastosowania wobec osoby stwarzającej zagrożenie środka izolacyjnego w postaci umieszczenia w Ośrodku stanowi bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia takiego czynu. Z uwagi na skutek zastosowania tego środka, jakim jest faktyczne pozbawienie wolności, bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnia czynu zabronionego rozumieć należy jako bliskie pewności prawdopodobieństwo, że określona osoba rzeczywiście popełni czyn zabroniony wskazany w art. 1 ust. 3 u.p.w.o.z.p.

Podstawę oceny przez sąd, czy konieczne jest zastosowanie wobec osoby stwarzającej zagrożenie nadzoru prewencyjnego albo umieszczenie jej w Ośrodku stanowi - stosownie do art. 14 ust. 1 u.p.w.o.z.p. - całokształt okoliczności ustalonych w sprawie, w szczególności uzyskane opinie biegłych, a także wyniki prowadzonego dotychczas postępowaniu terapeutycznego oraz możliwości efektywnego poddania się przez tę osobę postępowaniu terapeutycznemu na wolności. Ograniczenie podstawy tej oceny jedynie do sformułowanej przez biegłych medycznej prognozy prawdopodobieństwa popełnienia przez opiniowanego określonych czynów zabronionych nie spełnia przesłanek określonych w art. 14 ust. 1 u.p.w.o.z.p.

Wyrażone w opinii biegłych stanowisko odnośnie do stanu zdrowia psychicznego badanego i jego możliwych przyszłych zachowań o charakterze przestępczym, uzasadniających uznanie jej za osobę stwarzającą zagrożenie w rozumieniu art. 1 u.p.w.o.z.p. podlega ocenie sądu, do którego - a nie do biegłych - należy decyzja o zastosowaniu wobec niego nadzoru prewencyjnego lub o umieszczeniu w Ośrodku.

Ocena prognozowanych zachowań osoby z zaburzeniami psychicznymi, o których jest mowa w art. 1 ust. 3 u.p.w.o.z.p. wymaga, poza wzięciem pod uwagę opinii biegłych, dokonania przez sąd szczegółowej analizy popełnionych dotychczas czynów, ich motywacji, związku ze stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi z uwzględnieniem dotychczasowego przebiegu życia sprawcy oraz jego aktualnej sytuacji życiowej, wyników dotychczasowego postępowania terapeutycznego, jeżeli takie było prowadzone i możliwości jego podjęcia w warunkach wolnościowych (zob. również postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2016 r., V CSK 455/15).

Postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 483/15

Standard: 11902 (pełna treść orzeczenia)