Dyskrecjonalna władza sędziego

Istota sprawowania wymiaru sprawiedliwości z natury rzeczy zakłada znaczny margines swobody w ustaleniu i ocenie stanu faktycznego; gdyby było inaczej, sąd stałby się niczym więcej niż "ustami ustawodawcy", co w oczywisty sposób deprecjonowałoby jego pozycję wśród innych organów władzy publicznej, a faktycznie uniemożliwiałoby dostosowanie ogólnego brzmienia abstrakcyjnej normy prawnej do swoistości poszczególnego, podlegającego ocenie stanu rzeczy (por. uz. wyroku z dnia 7 lipca 2006 r., l CNP 33/06).

Wyrok SN z dnia 29 stycznia 2008 r., IV CNP 182/07

Standard: 22553 (pełna treść orzeczenia)

Niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia to nie tylko stwierdzenie jego bezprawności, lecz w istocie stwierdzenie tej bezprawności nie może nastąpić bez sięgnięcia do istoty władzy sądowniczej tj. orzekania w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny, zależny nie tylko od obowiązujących ustaw, ale także od "głosu sumienia" sędziego oraz jego swobody w ocenie prawa i faktów stanowiących podłoże sporu.

Swoboda ocen sędziego wynika nie tylko z władzy sędziowskiej, ale także z prawa pozytywnego, często posługującego się pojęciami niedookreślonymi i klauzulami generalnymi albo dekretującego wprost nieograniczoną wolność decyzji sędziego.

Treść orzeczenia zależy również od rezultatów wykładni, które mogą być różne, w zależności od jej przedmiotu, metod oraz podmiotu, który jej dokonuje. Z istoty wykładni wynika więc wiele możliwych interpretacji, a sam akt wykładni z natury rzeczy nacechowany jest subiektywizmem. Już z tych powodów uzasadnione jest, aby w odniesieniu do działalności jurysdykcyjnej sądu - organu władzy publicznej w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji - sformułować swoiste, autonomiczne pojęcie (definicję) bezprawności. Jeśli więc na gruncie odpowiedzialności cywilnej bezprawność ujmowana wąsko oznacza generalnie naruszenie normy właściwego zachowania się, wynikającego z ustawy (umowy międzynarodowej), to w odniesieniu do odpowiedzialności za wydanie orzeczenia sądowego musi być skorygowana specyfiką władzy sądowniczej oraz jej ustrojem. Na plan pierwszy wysuwa się tutaj zasada niezawisłości - i płynące z niej konsekwencje - oraz posługiwanie się przez sądy procedurami, których osnowę stanowi system zaskarżenia orzeczeń.

Wyrok SN z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06

Standard: 11773 (pełna treść orzeczenia)

Nie ulega wątpliwości, że dokonywanie wykładni przepisów jest zarówno prawem, jak i obowiązkiem sędziego, nierozerwalnie związanym z procesem stosowania prawa. Jest on w tym zakresie niezawisły i podlega tylko Konstytucji i ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP). Metody dokonywania wykładni, stanowiące dorobek nauki prawa i orzecznictwa, nie są natomiast ani jednolite, ani jednoznaczne. W konsekwencji proces wykładni prowadzić może - i nierzadko prowadzi - do różnych rezultatów, zależnych od przyjętych metod wykładni a także czynników aksjologicznych czy światopoglądowych. Oznacza to, że o treści normatywnej określonego przepisu prawnego decydować będzie dopiero proces wykładni. W odniesieniu do analizowanej skargi pozwala to sformułować następujący wniosek.

Przyjęcie przez sąd określonego rozumienia przepisu w wyniku prawidłowo przeprowadzonej wykładni i zastosowanie go w konkretnej sprawie, nie może skutkować przyjęciem naruszenia prawa ani uznaniem orzeczenia za niezgodne z prawem, skoro dopiero w drodze wykładni dochodzi do ustalenia treści normatywnej przepisu. Należy podkreślić, że do niezgodności z prawem nie będzie również prowadzić przyjęcie przez sąd rozumienia przepisu odbiegającego od interpretacji aprobowanej w utrwalonym orzecznictwie sądów wyższej instancji czy też w nauce prawa, jeżeli tylko rozumienie to jest wynikiem prawidłowo przeprowadzonej wykładni, mieszczącej się w standardach orzekania. Tym bardziej niezgodności z prawem nie będzie powodowało przyjęcie przez sąd rozumienia przepisu aprobowanego w piśmiennictwie lub judykaturze. Niezgodne z prawem będzie natomiast orzeczenie wydane wskutek zastosowania lub niezastosowania przepisu w rozumieniu uzyskanym w drodze wykładni niedającej się zaakceptować w świetle standardów orzekania.

Wyrok SN z dnia 17 maja 2006 r., I CNP 14/06

Standard: 23190 (pełna treść orzeczenia)