Wysłuchanie dziecka w postępowaniu cywilnym (art. 216[1] § 1 k.p.c. i art. 576 § 2 k.p.c.)
Wysłuchanie w postępowaniu opiekuńczym (art. 576 k.p.c.) Ochrona praw dziecka (art. 72 konstytucji) Wysłuchanie dziecka przed przed sądem i innymi organami władzy Zasady ustalania kontaktów z dzieckiem (art. 113[1] k.r.o.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Art. 72 ust. 3 Konstytucji stanowi, że "[w] toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka". Z artykułu tego wynika, że prawo do wysłuchania dziecka jest samoistną wartością konstytucyjną.
Jak wskazano jednak w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 października 2011 r. (sygn. K 16/10), określone w art. 72 ust. 3 Konstytucji prawo dziecka "ujęte jest niejako w opozycji do podmiotów, do których należą ostateczne decyzje". Podmioty te - rodzice, osoby odpowiedzialne za dziecko, organy władzy publicznej, państwo - stanowią "swoisty bufor między dzieckiem a światem zewnętrznym". Pomagają dziecku określić jego pozycję w świecie, kierując się jego dobrem, szanując jego zdanie, przekonania i odrębność, lecz filtrując je przez własne doświadczenie i wiedzę, których dziecko z naturalnych względów nie ma.
Przepis art. 72 ust. 3 Konstytucji już w swej treści zakłada ograniczenie praw dziecka. Należy także zauważyć, że art. 72 ust. 3 Konstytucji co prawda nakazuje wysłuchać małoletniego w sytuacji, gdy dotyczy go postępowanie sądowe i uszanować wyrażone przez niego zdanie, lecz - podobnie jak jest to w prawie rodzinnym i opiekuńczym na tle art. 95 § 4 k.r.o. - nie ustanawia sankcji za naruszenie ustanowionego obowiązku oraz nie wymaga, aby wiązać z tym zdaniem jakiekolwiek skutki prawne (por. sformułowanie Konstytucji, zgodnie z którym takie wysłuchanie następuje "w miarę możliwości").
Wyrok TK z dnia 21 stycznia 2014 r., SK 5/12
Standard: 1635 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z art. 216[1] § 1 k.p.c. sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Przepis ten może być uznany za transpozycję do ustawodawstwa zwykłego regulacji zawartej w art. 72 ust. 3 Konstytucji oraz w art. 12 ust. 2 Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526, ze zm.).
Spełnienie przesłanek określonych w art. 216[1] § 1 k.p.c. musi być oceniane przez sąd w świetle okoliczności konkretnej sprawy w odniesieniu do konkretnego małoletniego dziecka. W pewnych sytuacjach dziecko będzie bowiem gotowe do wypowiedzenia się w danej kwestii, podczas gdy inne zagadnienie może nie zostać przez dziecko w ogóle zrozumiane.
Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych i może zostać przeprowadzone z udziałem biegłego.
Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględnia też jego zdanie i rozsądne życzenia (art. 216[1] § 2 k.p.c.). Pod pojęciem "rozsądnych życzeń" należy przy tym rozumieć życzenia doraźne, związane z wysłuchaniem, a nie życzenia dotyczące przebiegu postępowania sądowego i rozstrzygnięcia sprawy.
Identyczna regulacja przewidziana jest w postępowaniu nieprocesowym w art. 576 § 2 k.p.c. Przepis ten umiejscowiony jest w oddziale pierwszym ("Przepisy ogólne"), rozdziału drugiego ("Inne sprawy rodzinne oraz sprawy opiekuńcze"), działu drugiego ("Sprawy z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli"), tytułu drugiego ("Przepisy dla poszczególnych rodzajów spraw"), księgi drugiej ("Postępowanie nieprocesowe") kodeksu postępowania cywilnego, a więc w przepisach odnoszących się do postępowania dotyczącego ustanowienia kurateli.
Zgodnie z tym przepisem, sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.
Wysłuchanie dziecka w postępowaniu nieprocesowym ma charakter względnie obligatoryjny, a o jego dokonaniu decyduje nie charakter sprawy lub jej waga czy znaczenie, lecz wyłącznie walory podmiotowe dziecka (rozwój umysłowy, zdrowie i dojrzałość). Wysłuchanie powinno być bowiem dostosowane do poziomu intelektualnego dziecka i możliwości rozpoznania przez nie określonych zjawisk. Odbywa się ono poza salą posiedzeń sądowych, gdyż ustawodawca zakłada stworzenie przy takim wysłuchaniu atmosfery intymności i dyskrecji, umożliwiającą bliski kontakt z małoletnim i jego wysłuchanie.
Wyrok TK z dnia 21 stycznia 2014 r., SK 5/12
Standard: 1638 (pełna treść orzeczenia)