Żądanie wznowienia postępowania przez prokuratora

Przewidziana w art. 7 k.p.c. kompetencja procesowa prokuratora do wszczęcia postępowania w każdej sprawie obejmuje także uprawnienie do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Jeżeli prokurator uczestniczył w postępowaniu, stosuje się art. 60 § 2 k.p.c., zgodnie z którym prokurator może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy, zaś terminy do zaskarżenia orzeczeń sądowych, ustanowione dla stron, wiążą również prokuratora. Uprawnienie prokuratora do wniesienia skargi o wznowienie postępowania nieprocesowego podlega ocenie na podstawie szczególnej regulacji zawartej w art. 524 k.p.c.

Podzielając wyrażoną powszechnie opinię, że prokurator może żądać wznowienia postępowania niezależnie od tego, czy wcześniej uczestniczył w postępowaniu należy rozważyć, czy w przypadku, gdy prokurator nie uczestniczył we wcześniejszym postępowaniu może domagać się jego wznowienia wyłącznie w razie spełnienia przesłanki określonej w art. 524 § 2 k.p.c. Zgodnie z jego brzmieniem zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty, może żądać wznowienia postępowania tylko wtedy, gdy postanowienie to narusza jego prawa. Zastosowanie tego ograniczenia do prokuratora, którego udział w postępowaniu cywilnym usprawiedliwiają względy publiczne, a nie jego własny interes, doprowadziłoby do zupełnego pozbawienia prokuratora możliwości żądania wszczęcia postępowania nieprocesowego, które wcześniej toczyło się i zakończyło bez jego udziału. Warto także wskazać, że wymaganie z art. 524 § 2 k.p.c. może być ujmowane jako ustawowe skonkretyzowanie przesłanki pokrzywdzenia zapadłym orzeczeniem (tzw. gravamen). Tymczasem w orzecznictwie nie ma wątpliwości, że kwestia pokrzywdzenia orzeczeniem nie ma zastosowania, w sytuacji wnoszenia środka zaskarżenia przez podmiot działający w interesie publicznym/, w szczególności zaś przez prokuratora (por. uzasadnienie uchwały 7 sędziów z 15 maja 2014 r., III CZP 88/13, OSNC 2014, nr 11, poz. 108).

Artykuł 7 zdanie pierwsze k.p.c. daje prokuratorowi prawo żądania wszczęcia każdego postępowania cywilnego (z wyłączeniem przewidzianym w zdaniu drugim tego artykułu). Stosownie do treści art. 7 u. o KRS do postępowania przed sądami rejestrowymi stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Artykuł 7 zdanie pierwsze k.p.c. określa podstawy legitymacji prokuratora w procesie jak i w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.). Podstawy te, jak potrzeba ochrony praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego nawiązują do zadań wyznaczonych temu organowi w przepisach ustrojowych (art. 2, art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 marca 2009 r. (II CSK 590/08, nie publ.) prokurator zajmuje samodzielną pozycję w postępowaniu cywilnym, a wytaczając powództwo, staje się stroną tego postępowania. Podobnie należy ocenić sytuację, gdy prokurator wnosi na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. skargę o wznowienie postępowania, w którym nie uczestniczył. Również w takim wypadku zajmuje on samodzielna pozycję strony postępowania. W konsekwencji termin określony w art. 407 § 1 k.p.c. biegnie dla prokuratora od dnia, w którym dowiedział się on o wyroku. Wyrażone w wymienionym wyroku stanowisko odnosi się również do żądania wznowienia postępowania na podstawach restytucyjnych przez prokuratora, który wcześniej nie uczestniczył w postępowaniu. Termin do wniesienia skargi należy wówczas liczyć także od dnia, w którym prokurator, a nie strona dowiedział się o tych podstawach wznowienia.

Obiektywna ocena wiedzy o podstawie wznowienia odnosi się do prokuratora jako podmiotu uprawnionego na podstawie art. 7 k.p.c. do wszczęcia postępowania cywilnego. W takiej sytuacji wymaga uwzględnienia, tak jak w sensie prawno - formalnym jest jeden Skarb Państwa i jego działania podejmowane są przez wielką ilość stationes fisciones (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2007 r., III CZ 39/07, OSNC - ZD 2008, nr 2, poz. 50) tak Prokuraturę stanowią - poza Prokuratorem Generalnym - prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych, których wewnętrzna strukturę organizacyjną określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 września 2014 r. (Dz. U. 4014.1218) Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury wydany na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jedn. tekst Dz. U. 2011.270.1599 ze zm.).

Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2017 r., V CSK 160/16

Standard: 11615 (pełna treść orzeczenia)