Nakaz wypłaty – charakterystyka

Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę lub inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka (art. 28 § 1 k.r.o.). Oznacza to wyłączenie możliwości zastosowania tego przepisu w sytuacjach, gdy wspólne pożycie małżonków zostało zerwane. Wydany nakaz jednak zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków.

Oprócz wyraźnie wymienionego w art. 28 § 1 k.r.o. wynagrodzenia za pracę wchodzą w rachubę wszelkie należności powtarzające się. W praktyce art. 28 § 1 k.r.o. może mieć zastosowanie najczęściej do wynagrodzenia za pracę, w tym także premii z wszelkimi dodatkami (np. dodatkami za pracę w godzinach nadliczbowych, 13 i 14 pensją, deputatami pracowniczymi i innymi świadczeniami związanymi ze stosunkiem pracy), nie wyłączając odszkodowania za bezpodstawne zwolnienie z pracy bez wypowiedzenia lub ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop, do należności członka spółdzielni pracy lub rolniczej spółdzielni produkcyjnej z tytułu udziału w dochodach (łącznie z zaliczkami na poczet przepracowanych dniówek obrachunkowych), do rent, emerytur, czynszów dzierżawnych itp., również do należności za pracę w tzw. zespołach gospodarczych, gdy należność tę cechować będzie trwałość i periodyczność.

Jako nie nadające się do objęcia orzeczeniem z art. 28 § 1 k.r.o. wymienić należy natomiast wierzytelności ze sporadycznych prac zleconych (publicystycznych, literackich, recenzyjnych itp.), choćby nawet stanowiły one jedno ze źródeł utrzymania rodziny.

Wniosek o wydanie nakazu, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności zbliżone do wynagrodzenia za pracę, należne małżonkowi - dłużnikowi, były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka, podlega rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym.

Wyznaczenie rozprawy nie jest konieczne, wydanie jednak przez sąd nakazu wypłaty (uwzględnienie wniosku w całości lub w części) może nastąpić dopiero po umożliwieniu złożenia wyjaśnień małżonkowi obciążonemu zarzutem niewykonywania obowiązku utrzymywania rodziny [art. 514 i 565 § 2 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.)].

Odpis postanowienia sąd przesyła pracodawcy małżonka zobowiązanego lub dłużnikowi innej jego należności z wezwaniem, aby przypadające od nich wynagrodzenie za pracę lub inne należności wypłacali wyłącznie do rąk uprawnionego (z mocy nakazu sądu) małżonka. W razie uchylenia lub zmiany postanowienia sąd powinien zawiadomić o tym dłużnika, przesyłając mu odpis postanowienia uchylającego lub zmieniającego nakaz wypłaty należności. W razie zmiany miejsca pracy przez małżonka zobowiązanego konieczne jest złożenie nowego wniosku i wydanie nowego postanowienia.

Wykonanie orzeczeń wydanych na podstawie art. 28 § 1 k.r.o. następuje bezpośrednio przez sąd, bez udziału komornika.

Nie mają tutaj zastosowania przepisy k.p.c. o zabezpieczeniu powództwa, skoro chodzi o sui generis postępowanie zabezpieczająco-wykonawcze, w którym realizuje się roszczenia nie w stosunku do dłużnika należności podlegającej wypłacie na rzecz małżonka uprawnionego, lecz w stosunku do współmałżonka, który jest wierzycielem tych należności.

Wszczęcie postępowania o wydanie nakazu wypłaty wynagrodzenia lub innych należności do rąk drugiego małżonka na podstawie art. 28 k.r.o. nie wyklucza wszczęcia i przeprowadzenia procesu o dostarczenie środków utrzymania na podstawie art. 27 k.r.o. ani też wytoczenia powództwa o alimenty (art. 133 k.r.o.).

Wytyczne SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86

Standard: 11151 (pełna treść orzeczenia)