Opuszczenie małżonka

Opuszczenie przez żonę wraz z dziećmi wspólnego domu, stanowiące reakcję na poważne zagrożenie ze strony męża bezpieczeństwa osobistego i wspólnych dzieci, nie jest moralnie naganne, i nie może być uznane za zawinione spowodowanie rozkładu pożycia małżeńskiego.

Osłabnięcie więzi duchowej z mężem jest ludzką reakcją na kilkumiesięczny stres, zmęczenie, strach - i faktu tego nie można pomijać przy ocenie, w jakim stopniu decyzja żony opuszczenia męża była naganna. Zwrócić trzeba przy tym uwagę, że decyzję tę powódka podjęła dopiero po poprawieniu się stanu zdrowia pozwanego, nie zostawiła go zatem w okresie, kiedy najbardziej potrzebował jej opieki i pomocy.

Nie można wymagać, ażeby kobieta, której zdrowie, a może i życie było w nieustannym zagrożeniu przez nie dające się przewidzieć niekontrolowane wybuchy agresji fizycznej ze strony męża, nie opuściła wspólnego z nim mieszkania - pod groźbą obarczenia jej winą rozkładu pożycia. Każdy ma prawo do bezpieczeństwa osobistego w swoim domu (i bezpieczeństwa swoich małoletnich dzieci), a w razie jego poważnego zagrożenia ze strony współmałżonka może podjąć kroki mające bezpośrednio na celu wyeliminowanie niebezpieczeństwa, w tym także przez opuszczenie wspólnego domu. Taka reakcja może być uznana za usprawiedliwioną i nie można jej oceniać w oderwaniu od przyczyn.

Nawet opuszczenie małżonka, jeśli jest uzasadnione obawą o własne zdrowie i życie (a także o bezpieczeństwo małoletnich dzieci), nie powinno być uznawane za postępowanie naganne wobec współmałżonka w sytuacji, kiedy to on właśnie jest źródłem zagrożeń i kiedy zarazem nie istnieją realne szanse na poprawę - w rozumieniu ustania zagrożeń.

W razie, gdy przyczyną opuszczenia współmałżonka jest płynące od niego zagrożenie bezpieczeństwa osobistego, dla moralnej oceny tego postępku nie ma przy tym rozstrzygającego znaczenia okoliczność, że agresywne zachowania współmałżonka były przez niego niezawinione, decydujące bowiem znaczenie trzeba przyznać uzasadnionemu lękowi po stronie tego, kto jest ofiarą agresji.

Wyrok SN z dnia 5 grudnia 1997 r. I CKN 597/97

Standard: 11090 (pełna treść orzeczenia)

W przypadku powstania rozkładu pożycia małżeńskiego wskutek opuszczenia męża przez żonę z powodu jego kategorycznego oświadczenia, że z żoną żyć nie będzie, i wezwania jej do opuszczenia domu, należy uznać że rozkład nastąpił z winy męża; w takim przypadku żona nie ma obowiązku powrotu do męża, dopóki ten nie okaże, że żałuje spowodowania zerwania wspólnego pożycia i że jego zamiar kontynuowania tego pożycia jest szczery i przemyślany.

Orzeczenie SN z dnia 8 lutego 1952 r., C 609/51

Standard: 11089

Nie usprawiedliwiony poważnymi względami wyjazd jednego z małżonków do innej miejscowości z zamiarem stałego w niej pobytu nie tylko nie pociąga za sobą obowiązku wyjazdu drugiego małżonka, ale może być uznany za zawinione jego opuszczenie; taką nie usprawiedliwioną zmianą miejsca zamieszkania, posiadającą znamiona zawinionego opuszczenia drugiego małżonka, może być wyjazd męża wywołany chęcią założenia prywatnego przedsiębiorstwa handlowego i osiągania w ten sposób większych dochodów. Uzależnianie pożycia z mężem od "przepisania" mieszkania na imię żony i darowania jej mebli może być uznane za współwinę żony w pogłębieniu powstałego już rozkładu wskutek nie usprawiedliwionego opuszczenia żony przez męża.

Orzeczenie SN z dnia 15 listopada 1951 r., C 1003/51

Standard: 11088 (pełna treść orzeczenia)