Pożar w rozumieniu art. 163 § 1 pkt 1 k.p.k.

Pożar” charakteryzuje się nagłością, gwałtownością i możliwością dużego zasięgu. Musi to być ogień o wielkich rozmiarach, a więc taki, który ogarnął przedmioty w taki sposób, że opanowanie go wymaga znacznych wysiłków. Pojęcie „pożar" nie może być przy tym utożsamiane ze słowem „ogień".

Różnica między „pożarem" a „ogniem" polega na rozmiarze zjawiska. Ogień ma charakter statyczny i wygaśnie, gdy nie będzie podsycany, pożar ma charakter dynamiczny zdolny do przeobrażeń. Pożarem nie jest w związku z tym jakikolwiek ogień, lecz tylko ogień rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową i o tak dużych rozmiarach, że stwarza konkretne, realne i bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach 

Podobne kryteria uznania określonego zjawiska za pożar przyjęło orzecznictwo, i to zarówno na gruncie Kodeksu karnego z 1932 r., Kodeksu karnego z 1969 r., jak i obecnego art. 163 § 1 pkt 1 k.k. Już w wyroku z dnia 27 lutego 1933 r„ III K 28/33 Sąd Najwyższy uznał, że „pożar - to rozpętanie się żywiołowe niszczącego elementu ognia, obejmującego wielkimi rozmiarami mienie nieruchome i ruchome". Z kolei w wyroku 7 sędziów z dnia 21 listopada 1972 r., V KRN 374/72 przyjęto, że nie każdy ogień może być uznany za pożar, lecz tylko taki ogień, który szerzy się z siłą żywiołową; okoliczność, że spowodowany ogień nie przybrał większych rozmiarów w postaci pożaru zagrażającego życiu i zdrowiu ludzi oraz mieniu w znacznych rozmiarach, decyduje o tym, że nie można sprawcy przypisać przestępstwa z art. 138 § 1 k.k. z 1969 r., albowiem nie nastąpił wyżej opisany skutek, konieczny dla bytu omawianego przestępstwa w postaci dokonania.

Ta linia orzecznicza była kontynuowana w kolejnych judykatach. I tak stwierdzono w nich, że wyraz „pożar" użyty w art. 138 § 1 d.k.k. nie jest jednoznaczny ze słowem „ogień". Pożarem w rozumieniu powołanego przepisu nie jest jakikolwiek ogień, lecz tylko ogień w znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniający się z siłą żywiołową. Dopiero taki ogień jest pożarem w rozumieniu art. 138 § 1 d.k.k., a jednym z kryteriów oceny czy wystąpił pożar, a więc ogień o wielkich rozmiarach, jest sposób jego ugaszenia, polegający na uczestnictwie w akcji ratowniczej wielu osób lub na użyciu szczególnych środków (wyrok SN z dnia 5 października 21973 r., II KR 117/73). Podnoszono wreszcie, że „przez określenie „pożar" rozumieć należy ogień o wielkim zasięgu, obejmujący siłą żywiołową mienie ruchome i nieruchome i zagrażający życiu lub zdrowi ludzkiemu albo mieniu w znacznych rozmiarach, przy czym zagrożenie to nie może być odległe w czasie, zależne od nastąpienia pewnych warunków w przyszłości, lecz musi występować aktualnie. Jeżeli warunki te nie są spełnione z tego względu, że ogień nie osiągnął jeszcze takiej siły żywiołowej, aby przerodzić się w pożar, i został w zarodku ugaszony, to działanie sprawcy, który ów ogień rozniecił, może być zakwalifikowane - w razie istnienia zamiaru z jego strony - jedynie jako usiłowanie sprowadzenia pożaru, o którym mowa w art. 138 § 1 (d.k.k. - uwaga SN), a niejako dokonanie tego przestępstwa" (wyrok SN z dnia 11 grudnia 1978 r„ II KR 269/78).

Wyrok SN z dnia 23 maja 2019 r., III KK 103/18

Standard: 77106 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z powszechnie akceptowanymi od lat poglądami, pożar w rozumieniu dyspozycji art. 163 § 1 pkt 1 k.p.k. nie powinien być rozumiany jako samo wzniecenie nawet dość znacznego ognia, lecz charakteryzuje się nagłością, gwałtownością i możliwością dużego zasięgu, a zwłaszcza ogniem rozprzestrzeniającym się z siłą żywiołową.

Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2017 r., III KK 196/16

Standard: 10979 (pełna treść orzeczenia)