Klauzula antykumulacyjna – należności publicznoprawne (składki na ubezpieczenie, podatki)
Klauzula antykumulacyjna (art. 415 k.p.k.)
Przepis art. 415 k.p.k. w aspekcie zakazu kumulacji tytułów egzekucyjnych wiążących się z tym samym inkryminowanym zdarzeniem odnosi się wprost do roszczeń w ujęciu cywilnoprawnym.
Należności z tytułu składek na ubezpieczanie społeczne, zdrowotne nie mieszczą się w pojęciu „roszczenia” do którego odwołuje się przepis art. 415 § 1 k.p.k.
Są to daniny publiczne obowiązek uiszczenia których wynika z odrębnych ustaw, a ich dochodzenie przez uprawnione organy może nastąpić w drodze egzekucji administracyjnej na podstawie wydanych w tym postępowaniu tytułów wykonawczych, co jednakże nie wyklucza możliwości zasądzenia odszkodowania w trybie art. 46 § 1 k.k. w sytuacji, gdy na datę wyrokowania świadczenia te nie zostały uiszczone i nie doszło do przedawnienia ich wymagalności ocenianego na gruncie regulacji prawnych ich dotyczących.
Wyrok z dnia 7 lipca 2017 r., II AKa 69/17
Standard: 79010 (pełna treść orzeczenia)
Klauzula antykumulacyjna określona w art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k. nie ma zastosowania w wypadku nałożenia na oskarżonego na podstawie art. 67 § 3 k.k. obowiązku naprawienia szkody przez uiszczenie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należności publicznoprawnej w postaci zaległych składek na ubezpieczenie społeczne.
Cywilnoprawne pojmowanie roszczenia, o którym mowa w art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k., nie wywołało rozbieżności ani w orzecznictwie sądów, ani też w piśmiennictwie dotyczącym prawa karnego – na takie rozbieżności nie wskazuje także Sąd formułujący zagadnienie prawne. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2012 r., IV KK 411/11,, wywiedziono, że użyte w art. 415 § 5 zd. drugie k.p.k. pojęcie „roszczenie” powinno być wykładane na płaszczyźnie prawa cywilnego, a podejścia tego „nie jest w stanie zmienić używanie w piśmiennictwie prawniczym zwrotu >>roszczenie podatkowe<<, a nawet zamieszczenie jego definicji w art. 3 ust. 1 lit. c Konwencji o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych, sporządzonej w Strasburgu dnia 25 stycznia 1988 r. (Dz. U. 1999 r., Nr 141, poz. 913)”, a nadto sformułowano tezę, iż „użytego w art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. zwrotu >>o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono<< nie>
Składki na ubezpieczenie społeczne są należnościami publicznoprawnymi. Obowiązek ich uiszczania wynika z ustawy, a zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity Dz. U. 2016, poz.1870) dochodami publicznymi są m.in. daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty (…), których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw. Z kolei z art. 9 pkt 8 wskazanej wyżej ustawy wynika, że sektor finansów publicznych tworzą m.in. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze. Wreszcie, na podstawie art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. 2016, poz. 963) należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne są traktowane na równi z zobowiązaniami podatkowymi i egzekwowane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. 2015, poz. 613 ze zm.).
Przy ustalonym wyżej rozumieniu terminu „roszczenie” nie powinno być wątpliwości, że klauzula antykumulacyjna z art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k. nie ma zastosowania do należności publicznoprawnych w postaci składek na ubezpieczenie społeczne uiszczanych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (cywilnoprawne postrzeganie roszczenia determinuje także rozumienie pozostałych członów rozważanego przepisu, tj. „jest przedmiotem innego postępowania” i „o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”).
Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2017 r., I KZP 15/16
Standard: 10974 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42130