Czynności operacyjno-rozpoznawcze stosowane przez Policję
Czynności operacyjno-rozpoznawcze
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przepis art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U.2016.1782 j.t.) określa uprawnienie Policji do wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych w postaci kontroli operacyjnej w celu zapobieżenia umyślnym przestępstwom, enumeratywnie wymienionym w ust. 1 pkt 1-8 przepisu (przestępstwa te stanowią katalog zamknięty), ich wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów.
Czynności operacyjno-rozpoznawcze, o których mowa w art. 19 ustawy o Policji, są niejawne i polegają na kontrolowaniu treści korespondencji, zawartości przesyłek oraz stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.
Warunkiem sine qua non dla możliwości skorzystania z kontroli operacyjnej jest zaistnienie sytuacji, w której stosowanie innych środków okazało się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą one nieskuteczne lub nieprzydatne (zasada subsydiarności). Oznacza to kategoryczny zakaz stosowania kontroli operacyjnej, jeżeli nie wyczerpano innych możliwych metod pracy operacyjnej albo też nie wykazano, że inne środki (biorąc pod uwagę konkretny stan faktyczny) będą nieprzydatne. Natomiast w przypadku, gdy próbę taką podjęto, należy wykazać, iż środki te okazały się bezskuteczne.
Decyzję, co do zasadności stosowania kontroli operacyjnej podejmuje w drodze postanowienia sąd okręgowy, właściwy miejscowo ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji, na podstawie pisemnego wniosku Komendanta Głównego Policji.
W postępowaniu sądowym jako dowód mogą zostać wykorzystane jedynie te materiały pozyskane w trybie art. 19 ustawy o Policji, które dotyczą przestępstw z katalogu zawartego w ust. 1 tego przepisu. Fakt podobieństwa, czy też podobnego poziomu zagrożenia ustawowego przestępstw zawartych w omawianym katalogu do innych, ustanowionych w porządku prawnym przestępstw nie może przesądzać o odstąpieniu od ścisłej wykładni literalnej art. 19 ust. 1 ustawy o Policji. Oparcie ustaleń faktycznych na treści zarejestrowanych w ramach podsłuchu rozmów telefonicznych, wbrew warunkom wynikającym z art. 19 ustawy o Policji, stanowi naruszenie prawa procesowego i tylko wówczas można przyjąć, że nie ma to znaczenia dla wydanego rozstrzygnięcia, jeżeli inne dowody w sposób samoistny, pozwalają na dokonanie takich właśnie ustaleń (zob. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2013 r., III KK 130/12).
Nie pozostawia też wątpliwości treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2012 r. II KK 336/11, z którego wynika, że przepis art. 19 ust. 1 ustawy o Policji zawiera zamknięty katalog przestępstw, wobec czego dowody zebrane w drodze legalnej kontroli operacyjnej mogą być wykorzystane w postępowaniu karnym tylko w odniesieniu do tych przestępstw.
Oznacza to, że niedopuszczalne jest wykorzystanie dowodów uzyskanych w wyniku tej kontroli w odniesieniu do przestępstw jednostkowych, jeżeli przestępstwa te nie mieszczą się w katalogu objętym wymienionym przepisem ustawy o Policji.
Dopuszczalny zakres inwigilacji obywatela przez stosowną kontrolę operacyjną był już także kilkakrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który podkreślał, że głęboka ingerencja w podstawowe wolności i prawa obywatelskie poprzez czynności operacyjne organów państwowych wkraczających w sferę swobody komunikowania się stanowiącą jedną z najważniejszych i podstawowych wartości demokratycznego państwa prawa, zagwarantowanych w Konstytucji RP (art. 49) oraz w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (art. 8) i chronionych w licznych ustawach musi mieć granice. Ograniczenie tych wolności dopuszczalne może być jedynie w przypadkach określonych w ustawach, w sposób w nich przewidziany i tylko o tyle o ile jest to konieczne dla zapewnienia ochrony wartości i dóbr istotnych z punktu widzenia ważnych interesów społecznych i państwowych.
Przepisy ustawowe muszą określać ściśle przypadki, których dotyczą, zapewniać realną kontrolę ich stosowania i środki uniemożliwiające wykorzystanie ich do innych celów niż założone w ustawie. Przepisy ograniczające wolność oraz tajemnicę porozumiewania się, jako wyjątki od zasady, muszą być wykładane ściśle, bez możliwości rozszerzania ich na przypadki nimi nieobjęte. Mają one charakter gwarancyjny, wykluczający jakiekolwiek odstępstwo od tej reguły prawnej (zob. uchwały SN – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 15 listopada 2005 r., SNO 57/05, oraz z dnia 27 lipca 2006 r., SNO 35/06) .
Wyjątkowość instytucji kontroli operacyjnej wkraczającej w podstawowe prawa i wolności obywatelskie podkreślał także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2005 r. (K 32/04, Dz. U. z 2005, Nr 250, poz. 2116).
Postanowienie SN z dnia 25 stycznia 2017 r., III KK 211/16
Standard: 10969 (pełna treść orzeczenia)
Źródło wiarygodnych informacji o popełnieniu przestępstwa może mieć zarówno charakter procesowy jak i operacyjny.
Istnieje różnica między "wiarygodnymi informacjami" koniecznymi do zarządzenia operacji specjalnej, a dowodami, pozwalającymi na wyprowadzaniu wniosku o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
"Wiarygodne informacje" nie muszą przybrać postaci dowodu w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania karnego. Jeżeli takie informacje będą miały wyłącznie charakter operacyjny, to wcale nie może oznaczać, że nie będą mogły być uznane za wiarygodne w rozumieniu art. 19a ust. 1 ustawy o Policji i umożliwiać zarządzenia operacji specjalnej. Jest to oczywiste, skoro z treści art. 19a ust. 1 cyt. ustawy wynika, że czynności operacyjne-rozpoznawcze mają mieć na celu ustalenie sprawców i dowodów przestępstwa, a więc nie da się zasadnie twierdzić, że ustawodawca umożliwił podjęcie takich czynności operacyjnych wyłącznie w sytuacji, w której uprawnione organa dysponują dowodami o charakterze procesowym świadczącymi o popełnienia przestępstwa, a także tylko wtedy gdy znają sprawcę lub sprawców przestępstwa. Nie zmienia to faktu, że informacje te muszą być weryfikowalne w stopniu umożliwiającym organowi kontrolnemu, jaki na obecnym etapie postępowania jest sąd meriti, podjęcie ocen co do legalności działania ówcześnie uprawnionych organów.
Podstawowym dowodem pozwalającym na ocenę "wiarygodności informacji" winien być pisemny wniosek sporządzony w trybie określonym w art. 19 ust. 3 cyt. ustawy.
Wyrok SA w Katowicach z dnia 15 maja 2015 r., II AKa 26/15
Standard: 6360
Obrońca sformułował tezę jakoby dowód z nieuprawnionych podsłuchów mógł stanowić dowód w sprawie, pod warunkiem, że działałby na korzyść oskarżonych. Wydaje się, że skarżący przywołuje pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2012r. (sygn. V KK 414/11), iż „Dla oceny dopuszczalności dowodu z materiałów z kontroli operacyjnej, o której mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z 1990 r. o Policji, istotny jest kierunek tego dowodu. Jeśli jego celem jest wykazanie niewinności oskarżonego lub uzyskanie dowodów świadczących na jego korzyść, to może być on przeprowadzony niezależnie od faktu, że wobec tego oskarżonego nie wydano postanowienia w trybie art. 19 ust. 3 tej ustawy, ani też określonego w art. 19 ust. 15c postanowienia o zgodzie następczej”. Tyle, że Sąd Najwyższy rozważał kwestię dowodu dopuszczalnego (mieszczącego się w granicach art. 19 ust. 1 ustawy o Policji), ale obarczonego wadą formalną braku zatwierdzenia następczego, natomiast w niniejszej sprawie mamy do czynienia z dowodem niedopuszczalnym, który zgodnie z bezwzględną dyspozycją art. 19 ust. 17 i 17a ustawy o Policji, powinien zostać zniszczony. W odniesieniu do dowodu niedopuszczalnego, Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że nie jest możliwe dopuszczenie tego dowodu, nawet na korzyść oskarżonego.
Sąd Apelacyjny w Szczecinie w tym składzie w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 10 października 2012r. (II KK 336/11), że „Przepis art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 ze zm.) zawiera zamknięty katalog przestępstw, wobec czego dowody zebrane w drodze legalnej kontroli operacyjnej mogą być wykorzystane w postępowaniu karnym tylko w odniesieniu do tych przestępstw. Oznacza to, że niedopuszczalne jest wykorzystanie dowodów uzyskanych w wyniku tej kontroli w odniesieniu do przestępstw jednostkowych, popełnionych w ramach zorganizowanej grupy przestępczej (art. 258 k.k.), jeżeli przestępstwa te nie mieszczą się w katalogu objętym wymienionym przepisem ustawy o Policji”.
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 kwietnia 2014 r., II AKa 18/14
Standard: 6400 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42219 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 41854 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42189 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42332 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42213 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42665 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 42582 (pełna treść orzeczenia)