Ograniczenia wolności wyrażania poglądów, opinii, słowa

Wolność słowa może zostać ograniczona, ale ograniczenie takie, poza koniecznością spełnienia formalnego kryterium ustanowienia w ustawie, nie może naruszać istoty wolności, musi być przydatne, konieczne (niezbędne) i proporcjonalne w kontekście założonego celu regulacji, a także musi być uzasadnione co najmniej jedną przesłanką materialną. Materialne przesłanki ograniczenia powinny być także respektowane w ramach stosowania prawa, wymaga tego bowiem mechanizm ważenia wartości wynikający z konieczności wykładni ustaw w zgodzie z  Konstytucją RP.

Ani wolność wypowiedzi, ani wolność prasy nie są nieograniczone (‘absolutne”, ius infinitum), nie mają charakteru bezwzględnego i  wszechogarniającego. W konsekwencji z uwagi na treść, nie każda wypowiedź jest uznawana za dopuszczalną i akceptowalną, a zatem mieszczącą się w ramach wolności wypowiedzi. Ramy i granice w tym zakresie wyznaczają inne wartości konstytucyjne, także deklarowane na poziomie postanowień Konwencji. Wówczas właśnie dochodzi do konieczności rozstrzygnięcia kolizji między tymi wolnościami ‎a innymi wartościami chronionymi w szczególności na gruncie Konstytucji RP, wymagających ochrony ze strony organów władzy publicznej i także urzeczywistnionymi w przepisach ustawowych. 

Wyrok SN z dnia 11 sierpnia 2022 r., II CSKP 313/22

Standard: 69597 (pełna treść orzeczenia)

Nie kwestionując przysługującego pozwanej prawa do własnych poglądów i ich swobodnego wyrażania, należy zwrócić uwagę, że prawo to nie jest nieograniczone. W świetle art. 10 ust. 2 Konwencji korzystanie z wolności wyrażania opinii może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie innych istotnych wartości, do których należy także ochrona dobrego imienia i praw innych osób.

Podobne zastrzeżenie odnosi się do art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, zapewniającego swobodę wypowiedzi. Wprawdzie przepis ten nie zawiera w swojej treści wzmianki o ograniczeniach tej swobody, jednak - co stanowi utrwalony i niekwestionowany kierunek jego wykładni - uwzględniać musi, jako dopełnienie zawartej w nim normy konstytucyjnej, treść art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, zgodnie z którym ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą jedynie naruszać istoty wolności i praw. (por. wyrok TK z dnia 23 marca 2006 r., K 4/06).

Jednym z ograniczeń, wpływających na swobodę korzystania z wolności wypowiedzi jest, także w świetle Konstytucji RP, konieczność ochrony przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, uznana w art. 30 Konstytucji i realizowana m. in. przepisami o ochronie dóbr osobistych. Rozwiązanie kolizji między swobodą rozpowszechniania opinii i poglądów a ochroną dóbr osobistych osób przedstawianych w publikacjach należy do sądów (por. wyrok SN z dnia 18 września 2015 r., I CSK 724/14).

Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2020 r., IV CSK 683/18

Standard: 56460 (pełna treść orzeczenia)