Naruszenie dóbr osobistych w pozwie, skardze i zawiadomieniach do organów władzy publicznej
Naruszenie dóbr osobistych przez bezpodstawne posądzenia i pomówienia; przekroczenie granic obrony w postępowaniu sądowym
Prawo do składania skarg do organów władzy publicznej stanowi jedno z praw obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję. Zgodnie z art. 63 Konstytucji RP, każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. To ogólne prawo konkretyzowane jest na poziomie ustaw, w szczególności w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego. Dział VIII kodeksu „Skargi i wnioski”. Wskazać należy przy tym, że zgodnie z art. 225 § 1 k.p.a. nikt nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku albo z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych. Z kolei § 2 tego artykułu wyraźnie stanowi, że organy państwowe, organy jednostek samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych są obowiązane przeciwdziałać hamowaniu krytyki i innym działaniom ograniczającym prawo do składania skarg i wniosków lub dostarczania informacji - do publikacji - o znamionach skargi lub wniosku.
Jeszcze w okresie przedwojennym Sąd Najwyższy podkreślił, że złożenie skargi przez obywatela do władz państwowych, w której domaga się on ochrony prawnej przed skrzywdzeniem, nie może być uznane za działanie bezprawne, chyba że w skardze takiej zawarte zostały świadomie nieprawdziwie i zniesławiające zarzuty, albo forma skargi świadczyła o zamiarze znieważenia (tak: wyrok SN z 25 sierpnia 1936 r., 2K 679/36; orzeczenie SN z 21 maja 1937 r., 1K 229/37). Pogląd ten należy uznać obecnie za w pełni aktualny – zob. w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2009 r., I CSK 440/08.
To, że nie wszystkie skargi pozwanej okazały się ostatecznie zasadne, zaś niektóre z wydanych decyzji administracyjnych zostały uchylone w toku postępowania sądowo – administracyjnego nie oznacza, że samo składanie skarg i wniosków stanowiło działanie bezprawne, za które pozwana powinna ponosić odpowiedzialność prawną w świetle art. 24 i 448 k.c.
W ocenie sądu apelacyjnego uznać należy, że wskazane działania pozwanej nie miały charakteru bezprawnego – pozwana w formach prawem przewidzianych podejmowała działania zmierzające do ochrony jej interesu prywatnego naruszonego, w jej odczuciu, na skutek działań powódki. Z tych względów powództwo w stosunku do pozwanej P. W. powinno zostać w tej sprawie oddalone z uwagi na brak bezprawności jej działania.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 21 marca 2017 r., VI ACa 1967/15
Standard: 10904 (pełna treść orzeczenia)
Jeżeli sformułowania naruszające dobra osobiste zawarte są w szczególności w doniesieniu o popełnieniu przestępstwa, to taka wypowiedź nie musi być traktowana jako rodząca konieczność ochrony. Wyrażenie swoich podejrzeń w piśmie do organu ustawowo zajmującego się ściganiem przestępstw nie jest zabronione, winno jedynie nastąpić we właściwej formie, nie powinno też wykraczać poza niezbędną, dla określonych prawem celów, rzeczową potrzebę, może jednak nosić cechy emocjonalnego zaangażowania, a samo doniesienie – cechować ekspresyjne słownictwo.
Strona, która w procesie realizując przysługujące jej prawo do obrony, składa oświadczenia naruszające dobra osobiste drugiej strony, działa bezprawnie wówczas gdy przedstawia fakty i oceny ze świadomością niezgodności ich z prawdą. Chodzi przy tym o oświadczenia składane (tak w sprawach karnych i cywilnych) na uzasadnienie roszczenia skargi, względnie na uzasadnienie obrony, jeżeli wynikają one z uprawnień działającego, a więc gdy przedmiotowo zdolne są służyć obronie prawa osoby działającej i gdy podmiotowo podyktowane są wolą działającego – wystąpienia w obronie jego prawa (por. wyrok SN z dnia 19 października 1989 r. II CR 419/89, z dnia 3 maja 1968 r. II CR 163/68).
Jeżeli z ustaleń Sądu wynikało, iż do naruszenia dóbr osobistych powoda doszło w pismach procesowych składanych do akt, a dostęp do akt miał niewielki krąg osób, to opublikowanie przeproszenia na łamach prasy, nawet lokalnej, nie ma dostatecznego uzasadnienia.
Wyrok SN z dnia 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 587/10
Standard: 71988 (pełna treść orzeczenia)
Sam fakt wszczęcia, czy prowadzenia postępowań skargowego, odwoławczego, czy sądowego prowadzonych na podstawie przepisów prawa, nie może być zakwalifikowane jako naruszenie dóbr osobistych. W przeciwnym razie powództwo o ochronę tych dóbr mogłoby prowadzić do irracjonalnej konkluzji, że przewidziane prawem postępowanie jest w ogóle niedopuszczalne, ponieważ w subiektywnym odczuciu obwinionego narusza jego dobra osobiste.
Wyrok SN z dnia 30 września 2008 r., II CSK 144/08
Standard: 56643 (pełna treść orzeczenia)