Zapłata cudzego długu przez osobę trzecią, za który odpowiada osobiście albo pewnymi przedmiotami (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.)

Przyjmuje się, że wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela na skutek spłacenia wierzyciela (art. 518 §1 pkt 1 k.p.c.) następuje w zakresie, w jakim osoba trzecia spłaciła dług, który w stosunku podstawowym był wymagalny (wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 576/04, wyrok SN z dnia 30 czerwca 2010 r., V CSK 454/09).

Przepis ten reguluje tzw. podstawienie, co oznacza, że w stosunku zobowiązaniowym osoba trzecia, która spłaciła wierzyciela, zajmuje jego miejsce, a więc wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela. Jednocześnie wierzytelność nie wygasa, lecz istnieje nadal ze zmienionym podmiotem po stronie wierzyciela. Zmienia się tylko osoba wierzyciela, natomiast wierzytelność nadal jest taka sama, jaka przysługiwała dotychczasowemu wierzycielowi, w tym osobie trzeciej, jak i dłużnikowi przysługują te same zarzuty co wierzycielowi.  W związku z tym sytuacja prawna dłużnika nie powinna ulec pogorszeniu na skutek wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela. Roszczenie nabyte przez osobę trzecią w wyniku wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela zachowuje swoje dotychczasowe właściwości, tj. takie jakie miało, gdy przysługiwało zaspokojonemu wierzycielowi. Dotyczy to także przedawnienia (wyrok SN z dnia 15 stycznia 2010 r., I CSK 166/09).

Wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela na skutek spłacenia wierzyciela następuje tylko w zakresie, w jakim osoba trzecia spłaciła dług, który w stosunku podstawowym (wierzyciel – dłużnik) był wymagalny (zob. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 576/04, wyrok SN z dnia 30 czerwca 2010 r., V CSK 454/09).

Artykuł 518 § 1 pkt 1 k.c. wiąże nabycie przez subrogowanego spłaconej wierzytelności, a zatem wstąpienie przez niego w prawa zaspokojonego wierzyciela, ze spłaceniem długu cudzego, który to dług powstał i istnieje, ale dłużnik go nie zaspokoił. Spłacając dług osoba trzecia wstępuje zatem w prawa zaspokojonego wierzyciela tylko w zakresie, w jakim spłaciła dług, który w stosunku podstawowym był wymagalny. Należy zauważyć, że gdyby spłacenie wierzyciela, powodujące wstąpienie osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela obejmowało dług, który w stosunku podstawowym był niewymagalny, to sytuacja dłużnika uległaby pogorszeniu, jego niewymagalny dług względem wierzyciela przekształcałby się w wymagalny dług względem poręczyciela (zob. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2005 r. II CK 576/04, wyrok SN z dnia 30 czerwca 2010 r., V CSK 454/09). Zastosowanie mogą znaleźć jednak, przy spełnieniu przesłanek przepisy art. 405 i następne k.c. tj. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia. W innym razie w sytuacji jak w niniejszej sprawie powodowie pozbawieni byliby możliwości dochodzenia zwrotu spełnionego za pozwaną świadczenia. Nie mogliby bowiem dochodzić od pozwanej jego zwrotu na podstawie art. 518 §1 pkt 1 k.c., gdyż nie tylko spełnili część niewymagalną zobowiązania, lecz nadto w wyniku zwartego na skutek tej spłaty przez pozwaną z Bankiem aneksu do umowy, zmianie uległa wysokość zobowiązania i harmonogram, w tym wysokość rat, które nie obejmowały już spłaconej części, a tym samym nie ustalały ich wymagalności. Powodowie nie mogą tu zatem „wstąpić” w miejsce wierzyciela w stosunku prawnym łączącym dotychczasowego wierzyciela z powódką, gdyż uległ on zmianie.

Wyrok SO w Poznaniu z dnia 21 marca 2017 r., XVIII C 103/16

Standard: 10732 (pełna treść orzeczenia)