Przymus bezpośredni - kajdanki i prowadnice

Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że stosowanie kajdanek i prowadnic jest ograniczeniem wolności osobistej człowieka, o której mowa w art. 41 ust. 1 Konstytucji. Stosowanie kajdanek lub prowadnic zmierza do wymuszenia podporządkowania się danej osoby poleceniom funkcjonariusza. Celem zastosowania kajdanek lub prowadnic jest więc fizyczne ograniczenie swobody poruszania się i działania tej osoby, aby podporządkować ją, w dopuszczalnym przez prawo zakresie, poleceniom funkcjonariusza, zmusić do uległości. Ograniczenie wolności osobistej, wynikające z zastosowania kajdanek lub prowadnic, polega jednak nie tylko na ograniczeniu fizycznej aktywności danej osoby, ale na dążeniu do uzyskania psychicznej uległości danej osoby wobec funkcjonariusza. Można nawet powiedzieć, że ograniczenie fizycznych możliwości danej osoby jest tylko środkiem do uzyskania psychicznej uległości tej osoby wobec funkcjonariusza i dlatego musi być stosowane w sposób adekwatny do istniejącej sytuacji, aby dolegliwość przymusu psychicznego, dotykająca sfery godności danego człowieka, wynikająca z zastosowania kajdanek lub prowadnic, jak zresztą z zastosowania każdego środka przymusu bezpośredniego, była możliwie jak najmniejsza, jeżeli jest konieczna w danym przypadku (proporcjonalna). Stosowanie kajdanek i prowadnic, ograniczające wolność osobistą, dotyka więc nieuchronnie sfery nietykalności osobistej. Zastosowanie kajdanek lub prowadnic może nie być w ogóle potrzebne, jeżeli osobą do której jest kierowane polecenie podporządkowania się funkcjonariuszowi, poleceniu temu się podporządkowuje. Stąd nieprzypadkowo w art. 15 ust. 1 ustawy o CBA niepodporządkowanie się poleceniom funkcjonariusza stanowi podstawową, konieczną przesłankę zastosowania wszystkich środków przymusu bezpośredniego, także kajdanek i prowadnic. Jest to bowiem, w świetle art. 41 ust. 1 zdania drugiego Konstytucji, jedna z zasad ograniczania wolności osobistej. Oczywiście decyzja co do zastosowania każdego środka przymusu bezpośredniego musi należeć do funkcjonariusza, ale wszystkie przesłanki określające ich zastosowanie muszą być precyzyjne i wynikać tylko z ustawy.

Wyrok TK z dnia 10 marca 2010 r., U 5/07, OTK-A 2010/3/20, Dz.U.2010/45/274

Standard: 1526 (pełna treść orzeczenia)