Zapis na sąd polubowny

Zapis na sąd polubowny wyłącza rozstrzygnięcie sporu z kompetencji sądów państwowych na rzecz sądu niebędącego organem władzy sądowniczej w rozumieniu art. 10 i art. 173 Konstytucji (por. wyroki SN z dnia ‎13 grudnia 2006 r., II CSK 289/06, z dnia 26 maja 2017 r., I CSK 464/16 i z dnia 8 lutego 2019 r., I CSK 757/17).

Sąd polubowny pozostaje poza strukturą organów państwa, a źródłem jego umocowania do rozstrzygnięcia sprawy jest wola stron wyrażona w zapisie. Konsekwencje zapisu lokują się zatem w sferze kompetencyjnej i sprowadzają się do wyboru forum rozstrzygnięcia przyszłego bądź powstałego już sporu. Skutek ten ma jednoznacznie procesowy charakter i uzewnętrznia się w decyzji sądu państwowego, której treścią jest odrzucenie pozwu lub wniosku, podejmowanej na zarzut strony złożony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (art. 1165 § 1 k.p.c.) (por. mutatis mutandis uchwała SN z dnia 7 września 2018 r., III CZP 38/18), bądź – jeżeli wytoczono powództwo przed sądem polubownym – w decyzji sądu polubownego oddalającej zarzut braku właściwości tego sądu (art. 1180 k.p.c.), jeżeli zarzut taki został podniesiony przez stronę, ewentualnie w wydaniu przez sąd polubowny orzeczenia co do istoty sprawy, w czym tkwi implicite pozytywne rozstrzygnięcie o swojej właściwości (por. np. wyrok SN z dnia 11 października 2013 r., I CSK 769/12).

W polskim porządku prawnym strony zapisu na sąd polubowny, podobnie jak innych umów o skutkach procesowych, nie stawiają się wobec siebie w roli wierzyciela i dłużnika oraz nie są zobowiązane do wzajemnych świadczeń w rozumieniu art. 353 k.c. Zapis oddziałuje jedynie na właściwość (kompetencję) sądu państwowego i sądu polubownego do rozstrzygnięcia sprawy, a jego konsekwencje aktualizują się dopiero po wszczęciu postępowania arbitrażowego albo postępowania przed sądem państwowym, na zasadach przewidzianych w przepisach prawa procesowego. 

Postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2024 r., II CSKP 897/22

Standard: 79576 (pełna treść orzeczenia)

Klauzulę arbitrażową należy z jednej strony interpretować w kierunku ograniczenia wyłączeń z drogi sądowej ( art. ‎45 ust. 1 Konstytucji RP), a z drugiej strony mając na względzie autonomię woli racjonalnie działających stron (favor valitatis). Nie musi być ona zatem sformułowana w sposób leksykalnie jednoznaczny i w granicach dopuszczalnej interpretacji należy dążyć do skuteczności złożonych oświadczeń. Wymogiem minimum jest jednak możliwość - w oparciu o wykładnię treści niejasno sformułowanego zapisu - identyfikacji stron, konkretnego sądu polubownego oraz przedmiotu sporu lub stosunku prawnego, z którego spór wyniknął lub może wyniknąć ( zob. m.in. postanowienia SN z 4 kwietnia 2012 r., I CSK 354/11, z 30 października 2008 r., II CSK 263/08 i z 1 grudnia 2017 r., I CSK 170/17). Wykluczyć zatem należy możliwość konkretyzacji przez strony sądu polubownego, nie określonego dostatecznie w zapisie na sąd polubowny, dopiero po powstaniu sporu. Zapis na sąd polubowny, niejasny, sprzeczny wewnętrznie, który nie pozwala ustalić w drodze wykładni sądu polubownego wybranego przez strony, należy traktować jako niewykonalny.

Postanowienie SN z dnia 27 października 2022 r., II CSKP 470/22

Standard: 74407 (pełna treść orzeczenia)