Groźba niewypłacalności lub upadłości dłużnika jako początkowa chwila odpowiedzialności karnej na podstawie art. 300 k.k. i art. 302 k.k.)

Nieprawidłowy jest pogląd, że skoro wypełnienie znamion typu czynu zabronionego określonego w art. 300 § 1 i 3 k.k. możliwe jest wyłącznie w czasie, gdy dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość, to nie odpowiada karnie na podstawie tych przepisów dłużnik zanim jeszcze grozić mu będzie upadłość lub niewypłacalność, ani też dłużnik, który to uczyni, już będąc niewypłacalnym lub upadłym (tak (wyrok SA w Poznaniu z 7 lutego 2013 r., II AKa 291/12; wyrok SA we Wrocławiu z 28 listopada 2018 r., II AKa 377/17)

Powyższy pogląd zawiera błąd w rozumowaniu logicznym. Zgodnie bowiem z prawami logiki zaprzeczeniem całej alternatywy jest koniunkcja a nie alternatywa zaprzeczeń poszczególnych składników alternatywy, o czym mówi II prawo De Morgana zapisywane w języku logiki matematycznej jako równanie: nie( p lub q) <=> (nie p) i (nie q).

W przełożeniu na powyższy pogląd prawny, jego prawidłowe sformułowanie powinno więc brzmieć, iż nie jest spełniony warunek, że dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość tylko i wyłącznie wtedy, gdy (jeszcze albo już) nie grozi mu niewypłacalność i nie grozi upadłość (dosłownie pogląd cytowany powyżej powinien więc brzmieć: skoro wypełnienie znamion typu czynu zabronionego określonego w art. 300 § 1 i 3 k.k. możliwe jest wyłącznie w czasie, gdy dłużnikowi grozi niewypłacalność lub upadłość, to nie odpowiada karnie na podstawie tych przepisów dłużnik zanim jeszcze grozić mu będzie upadłość i niewypłacalność, ani też dłużnik, który to uczyni, już będąc niewypłacalnym i upadłym).

Powyższe oznacza możliwość realizacji znamion występku z art. 300 § 1 i 3 k.k. przez takiego dłużnika, który już jest niewypłacalny, lecz jeszcze nie jest upadły, znajdując się w stanie grożącej mu upadłości.

Ponieważ w art. 300 § 1 k.k. użyto alternatywnie pojęć niewypłacalność i upadłość, to w myśl zasady wykładni językowej, zgodnie z którą nie wolno tak interpretować tekstów prawnych, aby pewne ich fragmenty okazały się zbędne, niewypłacalność i upadłość nie mogą być uznawane za pojęcia tożsame lub jedno z nich nie może w całości zawierać się w drugim. Dlatego nieuprawniona jest interpretacja zakładająca, że wystąpienie niewypłacalności już oznacza upadłość dłużnika. Zasadne jest natomiast przyjęcie, że o zaistnieniu upadłości decyduje dopiero pozbawienie dłużnika możliwości swobodnego dysponowania jego majątkiem na skutek wszczęcia w stosunku do niego postępowania upadłościowego. Nie można bowiem nie zauważać, że okres, w którym dłużnik już jest niewypłacalny, lecz jeszcze nie został w ramach postępowania upadłościowego pozbawiony możliwości dysponowania swoim majątkiem wiąże się z największą pokusą rozporządzania składnikami majątkowymi na niekorzyść wszystkich czy niektórych spośród wierzycieli. Pozbawienie ich ochrony prawnej zawartej w normie sankcjonowanej wynikającej z art. 300 § 1 i 3 k.k. w tym newralgicznym okresie w istotnym stopniu osłabiałoby dobro prawne chronione tymi przepisami, jakim jest ochrona uprawnionych roszczeń wierzycieli przed nieuczciwymi poczynaniami dłużników zmierzającymi do uniemożliwienia lub uszczuplenia zaspokojenia tych roszczeń.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 22 listopada 2021 r., II AKa 90/21

Standard: 79036 (pełna treść orzeczenia)

Przez niewypłacalność dłużnika rozumie się taki stan, w którym jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Chodzi więc o taki stan majątku dłużnika, w którym nie jest on w stanie zadośćuczynić swoim zobowiązaniom z powodu braku substancji majątkowej.

Niewypłacalność jest stanem faktycznym istniejącym obiektywnie, niezależnie od dobrej czy złej woli dłużnika.

Objawem niewypłacalności dłużnika może być bez-skuteczność prowadzonej przeciwko niemu egzekucji, ogłoszenie jego upadłości, złożenie przez niego wyjawienia majątku albo faktyczne zaprzestanie wypłat, choć wystąpienie tych zdarzeń nie przesądza jeszcze o niewypłacalności.

Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 28 listopada 2018 r., II AKa 377/19

Standard: 79000