Zmuszenie do określonego działania, zaniechania lub znoszenia (art. 191 § 1 k.k.)

W ocenie Sądu Okręgowego bezsporne jest, że oskarżony użył groźby bezprawnej wobec pokrzywdzonego, tj. skierował do niego treści tego rodzaju, że mogły wzbudzić w nim uzasadnioną obawę. Zasadnie podnosi obrońca, że nie każde żądanie stanowi groźbę bezprawną. Należy wskazać, że ma być to takie żądanie, które wywoła u obiektywnego obserwatora przekonanie, że może wpłynąć na określone zachowanie pokrzywdzonego zgodnie z wolą sprawcy (vide wyrok SN z dnia 26 września 2006 r., WA 27/06).

Bez wątpienia list skierowany przez oskarżonego do B. S. miał tego rodzaju wydźwięk. Autor listu zagroził, iż w razie niewypłacenia mu kwoty 20 000 zł przez pokrzywdzonego, Urząd Skarbowy i inne organy administracyjne oraz sądy zostaną zawiadomione o nieprawidłowościach, które miały miejsce w firmie (...). Pokrzywdzony miał uiścić kwotę 20 tysięcy zł. w czterech ratach, każda po 5 000 zł. Groźba była realna, bowiem z treści listu jasno wynika, że sprawca odnosi się do szczegółów działalności gospodarczej, którą rzeczywiście prowadził pokrzywdzony i niezależnie od tego, czy faktycznie przy tej działalności zaistniały jakieś nieprawidłowości, pokrzywdzony obawiając się np. kontroli ze strony Urzędu Skarbowego, czy Państwowej Inspekcji Pracy mógł podporządkować się woli sprawcy czynu z art. 191 §1 k.k.

Przestępstwo z art. 191 § 1 k.k. jest przestępstwem kierunkowym, albowiem dla przypisania sprawcy jego popełnienia konieczne jest ustalenie, że "działał on w celu zmuszenia innej osoby do określonego zachowania”. Jest przestępstwem czynnościowym (formalnym) a nie materialnym, zatem dla wypełnienia jego znamion nie jest konieczne nastąpienie określonego skutku. Słuszna była zatem decyzja sądu I instancji o zmianie kwalifikacji prawnej czynu i wyeliminowanie z niej art. 13 § 1 k.k. Bez wątpienia czyn nie został bowiem popełniony w formie usiłowania, lecz dokonania.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym do dokonania przestępstwa z art. 191 § 1 k.k. wystarcza, że sprawca podjął określone w przepisie środki zmuszania, tj. użył przemocy lub groźby bezprawnej w celu określonym w przepisie, bez względu na to czy pokrzywdzony zachował się w sposób, do jakiego zmuszał go sprawca. Do znamion tego czynu zabronionego nie należy skutek w postaci zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia. Z takiego - bezskutkowego - charakteru tego typu czynu zabronionego wynika, że również wzbudzenie obawy urzeczywistnienia groźby nie może być ujmowane jako skutek zachowania opisanego w art. 191 § 1 k.k., a więc tak, jak w przepisie art. 190 § 1 k.k. ( vide postanowienie SN z dnia 14 lutego 2013 roku, sygn. akt II KK 120/12).

Zważając na powyższe, uznanie, że oskarżony wypełnił swoim zachowaniem znamiona przestępstwa z art. 191 § 1 k.k., a tym samym realnie wpłynął na psychikę zagrożonego, nie obligowało sądu do wskazania w opisie czynu, iż groźba wzbudziła w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, tak jak jest to konieczne w przypadku przestępstwa z art. 190 § 1 k.k.

Wzbudzenie u pokrzywdzonego obawy urzeczywistnienia groźby nie należy do znamion tego czynu. Istotne jest tylko bowiem tylko to czy obiektywnie groźba była realna. Tym samym chybiony jest zarzut obrońcy o pominięciu w opisie czynu jego ustawowych znamion i wywiedziony z tego wniosek o konieczności uniewinnienia oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Wyrok SO Warszawa-Praga z dnia 13 marca 2017 r., VI Ka 1029/16

Standard: 10526 (pełna treść orzeczenia)