Powództwo opozycyjne oparte na okolicznościach pominiętych lub spóźnionych
Powództwo opozycyjne (art. 840 k.p.c.)
Na mocy art. 365 k.p.c. i art. 366 k.p.c. przyjmuje się istnienie konstrukcji tzw. „prekluzji” materiału procesowego (faktycznego), nie przytoczonego w sprawie, w której został wydany wyrok, pozostający przedmiotem powództwa przeciwegzekucyjnego. Innymi słowy, fakty istotne dla rozstrzygnięcia, istniejące przed zamknięciem rozprawy, powinny być w odpowiednim czasie przywołane, o ile nie ma po temu przeszkód prawnych. Spóźnione ich powołanie, bądź też dopuszczenie do oparcia na nich powództwa opozycyjnego, godziłoby w powagę rzeczy osądzonej, a tym samym stabilność obrotu prawnego (tak SN w uchwale w sprawie III CZP 47/10).
W judykaturze Sądu Najwyższego ukształtowało się stanowisko, które sąd podziela w całości, a mianowicie że wykładnia przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż wykluczone jest oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na okolicznościach faktycznych, które albo nie zostały zgłoszone w postępowaniu rozpoznawczym, albo zostały pominięte, jako spóźnione (vide uchwała w sprawie III CZP 16/12, czy też wyrok w sprawie II CSK 489/16). W tym kontekście, za niedopuszczalne należało uznać oparcie powództwa opozycyjnego na materiale procesowym i przesłankach, które nie zostały podniesione w postępowaniu rozpoznawczym w sprawie VI GC 389/12, a co do których nie było przeszkód, aby je powołać.
Wyrok SR w Częstochowie z dnia 13 marca 2017 r., VIII GC 60/17
Standard: 10469 (pełna treść orzeczenia)
Podstawą powództwa opozycyjnego przewidzianą w art. 840 § 1 pkt 2 in fine k.p.c. jest nierozpoznanie przez sąd zarzutu spełnienia świadczenia, zgłoszonego przed zamknięciem rozprawy.
Ze sformułowania ustawy „jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie” wynika, że chodzi o zarzut zgłoszony przez pozwanego, do którego jednak sąd się nie ustosunkował, nie może być przedmiotem rozpoznania sądu okoliczność niepodniesiona przez stronę.
Uznanie, że dłużnik może zgłosić zarzut spełnienia świadczenia dopiero po zamknięciu rozprawy i powoływać go jako podstawę powództwa opozycyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 in fine k.p.c. godziłoby w fundamentalne instytucje procesu cywilnego, tj. prawomocność orzeczenia sądowego, związanie sądu i stron takim orzeczeniem (art. 365 k.p.c.) oraz powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Jak się powszechnie przyjmuje, stan powagi rzeczy osądzonej pociąga za sobą m.in. skutek w postaci prekluzji materiału procesowego (faktycznego) sprawy. Prekluzja oznacza, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku, zarzuty, których podstawą są okoliczności istniejące już przed jego wydaniem, nie mogą być podstawą powództwa opozycyjnego, jeżeli nie zostały zgłoszone w czasie postępowania. Innymi słowy, strona traci bezpowrotnie możliwość podnoszenia tych okoliczności, chyba że wykaże, iż nie mogła tego uczynić we właściwym czasie z przyczyn od niej niezależnych.
Uchwała SN z dnia 21 lipca 2010 r., III CZP 47/10
Standard: 70593 (pełna treść orzeczenia)