Prawo do sądu w postępowaniu hybrydowym

Każde postępowanie powinno tworzyć jednolity ciąg stadiów pozostających ze sobą w ścisłym związku przyczynowym. Charakter procesu jest zdeterminowany przez jego przedmiot - prawo materialne, którego urzeczywistnieniu dane postępowanie ma służyć. Ważny jest też podmiot - organ prowadzący dany proces. W poszczególnych rodzajach postępowań najczęściej występuje związek podmiotu (organu prowadzącego proces) z przedmiotem (rodzajem prawa materialnego). Wiadomo, że sprawy wynikające z prawa administracyjnego rozstrzygają organy administracji publicznej, z kolei sprawy z dziedziny prawa karnego rozstrzygają w trybie procesu karnego sądy karne, a spory z zakresu prawa cywilnego - sądy cywilne.

Problem komplikuje się w postępowaniu mieszanym (hybrydowym), kiedy w kolejnej fazie procesu dochodzi do zerwania dotychczasowego związku danego podmiotu (organu prowadzącego postępowanie) z przedmiotem. Najpierw, zgodnie z meritum, rozstrzygnięcie w sprawie publicznej wydaje organ administracji (w trybie procesu administracyjnego), potem jednak weryfikuje to rozstrzygnięcie sąd (w opartym na procedurze cywilnej postępowaniu sądowym). W ten sposób w postępowaniu, w którym tylko w pierwszej fazie stosowano procedurę administracyjną, odstępuje się od klasycznego systemu gwarancji ochrony praw stron postępowania przewidzianego w kodeksie postępowania administracyjnego i ustawie z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.). Wprowadza się w to miejsce inny system: od decyzji wydanych w I fazie postępowania nie służy odwołanie w rozumieniu k.p.a. (art. 127-140 k.p.a.) i skarga na decyzje ostateczne do NSA (art. 16 § 2 k.p.a. i art. 16 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym), lecz specjalny środek prawny w postaci odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów działającego w ramach sądownictwa powszechnego jako "odrębna jednostka organizacyjna". Sądowa kontrola organów oraz ich decyzji jest wykonywana inaczej niż wtedy, gdy stronie służy skarga do NSA na niezgodność decyzji z prawem. Kontrola decyzji nie jest kasacyjna (tak działa NSA), lecz reformatoryjna. Sąd albo oddala odwołanie od decyzji, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia albo uwzględniając odwołanie od decyzji zmienia ją w całości lub części i orzeka co do istoty sprawy. Odrzuca zaś odwołanie wniesione po upływie terminu do jego wniesienia, niedopuszczalne z innych przyczyn, a także wtedy, gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków odwołania.

W postępowaniu "hybrydowym" sprawa jest na początku rozpatrywana przez organ administracji publicznej a w wyniku odwołania jest rozpatrywana przez sąd. Nie jest od początku do końca rozpoznawana przez kolejne instancje sądowe. W tej sytuacji procedura sądowa musi być w jakiś sposób związana z procedurą uprzednio zastosowaną w tej samej sprawie przez organ administracji publicznej. Potrzebne są szczególne regulacje dokonujące odpowiednich modyfikacji w procedurze cywilnej, którą posługuje się sąd ochrony konkurencji i konsumentów.

Wyrok TK z dnia 2 lipca 2003 r., K 25/01, OTK-A 2003/6/60, Dz.U.2003/119/1121

Standard: 1481 (pełna treść orzeczenia)