Prawo do sądu w postępowaniu ex parte (bez udziału drugiej strony)

Konstrukcja postępowania ex parte, tj. bez udziału drugiej strony postępowania, analogiczna do tej, jaka została przyjęta w art. 41 zdanie drugie rozporządzenia nr 44/2001 w pierwszej fazie postępowania o stwierdzenie wykonalności, jest znana także niektórym dalszym postępowaniom unormowanym w kodeksie postępowania cywilnego. Należy zwłaszcza wskazać na postępowania szczególne, mające na celu szybkie rozpoznanie określonego rodzaju spraw cywilnych, tj. postępowanie nakazowe (art. 4841 i n. k.p.c.) i postępowanie upominawcze (art. 4971 i n. k.p.c.). W powołanych postępowaniach sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie. Pozwany dowiaduje się o skierowanym przeciw niemu postępowaniu dopiero w chwili doręczenia nakazu zapłaty. Charakter postępowania bez udziału pozwanego (dłużnika) ma również w pierwszej fazie postępowanie zabezpieczające (art. 730 i n. k.p.c.) oraz postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności (art. 781 i n. k.p.c.). Wskazane sprawy sąd rozpoznaje z wniosku powodów (wierzycieli) na posiedzeniu niejawnym. O udzieleniu zabezpieczenia lub nadaniu klauzuli wykonalności dłużnik dowiaduje się dopiero w momencie doręczenia mu postanowienia sądu. Wyłączenie udziału pozwanych (dłużników) w pierwszej fazie opisanych powyżej postępowań nie było jak dotąd kwestionowane przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Konstrukcja postępowań ex parte znajduje uzasadnienie w szczególnym charakterze, przedmiocie lub funkcji danego postępowania. W szczególności odzwierciedla potrzebę szybkiego udzielenia choćby tymczasowej ochrony prawnej czy też uzyskanie efektu zaskoczenia. Bez tego rodzaju postępowań w wielu przypadkach niemożliwe byłoby zrealizowanie funkcji postępowania cywilnego, a więc udzielenie ochrony prawnej. To znaczy, że uwzględnienie interesów obu stron postępowania może uzasadniać, aby realizacja prawa do wysłuchania jednej z nich (dłużnika, pozwanego) przesunięta została na późniejszy etap postępowania.

Wyrok TK z dnia 16 listopada 2011 r., SK 45/09, OTK-A 2011/9/97, Dz.U.2011/254/1530

Standard: 1480 (pełna treść orzeczenia)