Ustalanie okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony (art. 36 § 1 k.p.)

Zgodnie z art. 36 § 1 k.p. okres wypowiedzenia umowy o pracę jest uzależniony od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy. Zdaniem pozwanego kluczowym zagadnieniem jest więc właściwe rozumienie pojęcia „okresu zatrudnienia u danego pracodawcy” użytego w przepisie. W tej kwestii pozwany powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z 28 marca 2002 r. (I PKN 81/01), w którym to przyjęto, że jest to z pewnością okres zatrudnienia na podstawie wypowiadanej umowy o pracę na czas nieokreślony, a nadto nieprzerwane okresy zatrudnienia u tego samego pracodawcy na podstawie kilku kolejno nawiązywanych stosunków pracy (np. następujących po sobie umowy na okres próbny i umowy na czas nieokreślony). Jeśli jednak między jednym stosunkiem pracy a drugim jest przerwa, to okres zatrudnienia w ramach tego pierwszego stosunku pracy, mimo, że nawiązanego z tym samym pracodawcą, staje się zamkniętym okresem historycznym” i należy traktować go jako „okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy. Z takim stanowiskiem w okolicznościach niniejszej sprawy nie można się zgodzić.

Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu istotnie opowiedział się za tym by pojęcie okresu zatrudnienia u danego pracodawcy ograniczyć jedynie do zatrudnienia bezpośrednio związanym z rozwiązywaną umową o pracę, przy czym należy tu uwzględniać wszystkie okresy nieprzerwanego zatrudnienia czyli, jak wskazano wyżej, chodzi tu o okresy pracy np. na podstawie kolejno nawiązywanych umów: próbnej, na czas określony i następnie nieokreślony, jeżeli takowe były z pracownikiem zawierane. Wykluczono zaś generalnie takie okresy zatrudnienia, które były w bliższej lub dalszej przeszłości, jeżeli pomiędzy nimi a aktualnie wiążącą strony umową były dłuższe lub krótsze przerwy. Takie okresy wcześniejszego zakończonego już definitywnie zatrudnienia, jako „historyczne” nie mogą być wliczane do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy dla celów ustalenia okresu wypowiedzenia kolejnej umowy o pracę między tymi samymi stronami. Innymi słowy, takie przebyte w przeszłości okresy zatrudnienia należy traktować jako okresy zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy.

Tak sformułowane stanowisko nie jest jednak dominujące. Należy bowiem zważyć, że w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2003 r. (III PZP 20/02) od takiego stanowiska już odstąpiono, opowiadając się za koncepcją, by przy ustalaniu okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony uwzględniać wszystkie przebyte okresy zatrudnienia. A zatem ewentualne przerwy w tym zatrudnieniu nie mają znaczenia dla sumowania tych okresów. W uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy odniósł się m.in. do swego poprzedniego orzeczenia z dnia 28 marca 2002 r. wydanego w sprawie I PKN 81/01, w którym to orzeczeniu stwierdzono, że dla rozumienia art. 36 § 1 k.p. zasadnicze znaczenie ma wykładnia logiczno-językowa przepisu art. 36 § 1 [1] k.p.. Powołany przepis stanowi, że do okresu zatrudnienia, o którym mowa w § 1, wlicza się pracownikowi okres poprzedniego zatrudnienia, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 23 [1] k.p., a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika. Wnioskując a contrario należałoby - zdaniem Sądu - dojść do wniosku, że nie jest dopuszczalne zaliczenie żadnego innego okresu zatrudnienia do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, warunkującego długość okresu wypowiedzenia, poza przypadkiem wskazanym w art. 36 § 1 [1] k.p.

Nadto uzasadnienia dla koncepcji ograniczenia pojęcia zatrudnienia u danego pracodawcy, do zatrudnienia podlegającego wypowiedzeniu, upatrywano w wykładni historycznej art. 36 k.p., którego brzmienie ulegało kilkakrotnie zmianom. Argumentacja historycznoprawna, sprowadza się do twierdzenia, że w myśl wykładni art. 36 § 1 pkt 3 k.p., dokonanej w sprawie III PZP 37/87 okres zatrudnienia, o jakim mowa w tym przepisie, zasadniczo oznaczał pracę nieprzerwaną w jednym zakładzie pracy, a okres zatrudnienia pracownika w tym samym zakładzie ale na podstawie innej, rozwiązanej już, umowy staje się staje się okresem historycznym „poprzednim zatrudnieniem”. Powyższe wiązano z brzmieniem dawniej obowiązującego przepisu art. 36 § 4 k.p. Sąd Najwyższy formułując swe stanowisko w wyroku z 28 marca 2002 r. wyszedł z założenia, że obecny art. 36 § 1 k.p. jest identyczny z treścią tego przepisu w jego brzmieniu pierwotnym.

Sąd Najwyższy w składzie podejmującym uchwałę z 15 stycznia 2003 r. takiej argumentacji nie podzielił, albowiem zważył, że sytuacje na jakich tle formułowano ww. poglądy są zasadniczo różne. W wyroku z dnia 26 sierpnia 1987 r. przedmiotem rozpoznania była kwestia wpływu przerw w zatrudnieniu w tym samym zakładzie pracy na długość okresu wypowiedzenia, podczas gdy na gruncie art. 36 § 1 k.p. w jego aktualnym brzmieniu chodzi o kwestię zaliczenia poszczególnych okresów zatrudnienia u danego (tego samego) pracodawcy celem ustalenia długości okresu wypowiedzenia, niezależnie od sposobu i przyczyn rozwiązania poszczególnych umów o pracę. Wymienione sytuacje są jakościowo różne, w związku z czym nieuzasadnione jest twierdzenie o tożsamości brzmienia (i funkcji) art. 36 k.p. w dawniejszym (po wejściu Kodeksu pracy w życie) i obecnym brzmieniu.

Po dokonaniu analizy ewolucji brzmienia art. 36 k.p. w kontekście przemian gospodarczych kraju, Sąd Najwyższy, doszedł do przekonania, że bardziej uzasadnione jest twierdzenie, że ustawodawca, likwidując ogólny staż pracy, obejmujący zatrudnienie u różnych pracodawców (w pierwotnym brzmieniu przepisu), w różnym czasie i wprowadzając zasadę liczenia zatrudnienia u danego pracodawcy, nie zamierzał ograniczać tego zatrudnienia jedynie do zatrudnienia ostatniego, nie uwzględniającego poprzednich okresów zatrudnienia u tego samego pracodawcy. Konkludując swe rozważania, Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro w sytuacji, kiedy ustawodawca zdecydował o zróżnicowaniu długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w zależności od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy, to za wykładnią uwzględniającą w tym stażu jedynie zatrudnienie ostatnie, bezpośrednio poprzedzające wypowiedzenie umowy i nieuwzględnianiem okresów zatrudnienia wcześniejszego, musiałyby przemawiać jakieś istotne racje. Zdaniem Sądu Najwyższego takich istotnych racji brakuje. Natomiast przyjęcie wykładni zawężającej pojęcie okresu zatrudnienia mogłoby prowadzić do przerzucenia na pracownika ryzyka gospodarczego prowadzenia zakładu pracy, a więc do rezultatów sprzecznych z podstawowymi założeniami prawa pracy. Pracodawca, chcąc uniknąć skutków zliczania okresów zatrudnienia, mógłby doprowadzić do rozwiązania umowy o pracę, a następnie do ponownego zatrudnienia pracownika. Natomiast wykładnia przepisu art. 36 § 1 k.p. uwzględniająca w pojęciu okresu zatrudnienia u danego pracodawcy również poprzednie zatrudnienia, pozwala na elastyczne kształtowanie zatrudnienia, uwzględniające zarówno interesy pracodawcy, jak i pracownika.

Wyrok SO we Włocławku z dnia 29 maja 2013 r., IV Pa 36/13

Standard: 10266 (pełna treść orzeczenia)