Odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną orzeczeniem o odmowie udzielenia przerwy w wykonaniu kary

Żadne przepisy nie przewidują odrębnego postępowania o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń wydanych w sprawach karnych, innych niż przewidziane w art. 552 k.p.k. Takiego postępowania nie przewidziano także w odniesieniu do orzeczeń sądów penitencjarnych. W związku z powyższym w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art. 417 [1] § 2 k.p.c., ponieważ do przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa na jego podstawie wymagane jest wydanie tzw. prejudykatu, stwierdzającego niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia stanowiącego źródło szkody. W konsekwencji do odpowiedzialności za szkodę wywołaną przez wydanie w postępowaniu karnym wykonawczym prawomocnego orzeczenia incydentalnego, w tym orzeczenia o odmowie udzielenia przerwy w wykonaniu kary, ma zastosowanie art. 417 § 1 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., V CSK 348/12. LEX nr 1375501).

Powód domagał się udzielenia mu przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, powołując się na konieczność zabezpieczenia domu i budynków gospodarczych, do których miano dokonać włamania, a więc na ważne względy osobiste, które w świetle art. 153 § 2 k.k.w. stanowią jedynie fakultatywną przesłankę udzielenia takiej przerwy; co oznacza, iż sąd penitencjarny co do zasady nie jest zobowiązany do uwzględnienia wniosku skazanego, nawet w przypadku, gdy w jego sytuacji życiowej faktycznie występują negatywne następstwa wynikające z faktu pozbawienia wolności.

W orzecznictwie podkreśla się, że przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności ma charakter wyjątku od zasady nieprzerwanego odbywania kary pozbawienia wolności, a więc przesłanki jej udzielenia muszą być ściśle interpretowane (zob. postanowienie SA w Lublinie z dnia 25 marca 2009 r., II AKzw 2009). Przykładowo nie uznaje się, iż potrzeba wykonania przez skazanego prac rolniczych i ogrodniczych przemawia za udzieleniem mu przerwy w wykonaniu kary, gdyż może on wydzierżawić gospodarstwo rolne i w ten sposób czerpać z niego dochody, a po odbyciu kary zająć się ponownie działalnością rolniczą. Fakt, że skazany nie może zajmować się gospodarstwem rolnym stanowi bowiem naturalną konsekwencję odbywania przez niego kary pozbawienia wolności.

Rozpoznając wniosek o udzielenie przerwy w wykonaniu kary, sąd penitencjarny powinien zbadać, czy można przyjąć, że skazany wykorzysta przerwę zgodnie z jej deklarowanym celem, a w przypadku zaistnienia uzasadnionych do tego wątpliwości, a także wątpliwości co do tego, czy przebywając na wolności będzie przestrzegał porządku prawnego, odmówić zastosowania tej fakultatywnej instytucji.

Okoliczność, iż powód, przebywając w zakładzie karnym, nie może sprawować osobistej pieczy nad swoim majątkiem, sama przez się nie może zostać uznana za usprawiedliwioną przyczynę uwzględnienia jego wniosku o udzielenie mu przerwy w wykonaniu kary, ponieważ sytuacja taka stanowi naturalną konsekwencję izolacji więziennej. Sprawowanie tej opieki powód mógł powierzyć innym członkom rodziny, czy nawet osobom trzecim, jednak tego nie uczynił, traktując zapewne fakt pozostawania jego majątku bez opieki jako swoistą „kartę przetargową” w działaniach zmierzających do udzielenia mu przerwy w wykonaniu kary.

Brak bezprawności działania organów władzy sądowniczej podjętych wobec powoda, oznacza, że jego powództwo jako bezzasadne winno podlegać oddaleniu, gdyż nie została spełniona podstawowa przesłanka odpowiedzialności Skarbu Państwa, przewidziana w art. 417 k.c.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 marca 2017 r., I ACa 871/16

Standard: 10230 (pełna treść orzeczenia)