Podzielność świadczenia wykonawcy umowy o roboty budowlane (art. 654 k.c. i art. 491 § 2 k.c.)

W orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle art. 491 § 2 k.c. utrwalony jest już pogląd, iż przedmiot świadczenia w umowie o roboty budowlane w postaci obiektu budowlanego, co do zasady, jest niepodzielny, ale samo świadczenie wykonawcy może być podzielne w tym sensie, że może być realizowane i rozliczane częściami (wyrok z 27 lipca 2016 r., V CSK 631/15, zob. też m.in. wyroki z 19 marca 2004 r., IV CK 172/03; ‎z 16 listopada 2005 r., V CK 350/05; z 14 listopada 2008 r., V CSK 182/08; ‎z 4 czerwca 2009 r., III CSK 337/08; z 9 września 2011 r., I CSK 696/10; z 28 stycznia 2011 r., I CSK 315/10; z 13 marca 2013 r., IV CSK 508/12; z 29 listopada 2018 r., ‎IV CSK 378/17; z 16 lipca 2021 r., V CSKP 106/21). W konsekwencji możliwe jest odstąpienie od umowy o roboty budowlane ze skutkiem ex nunc, a więc tylko w zakresie prac jeszcze niewykonanych (zob. art. 491 § 2 k.c.).

Nie jest jednak zasadne utożsamianie rozumienia pojęcia podzielności świadczenia w wykładni art. 379 § 2 i art. 491 § 2 zd. 1 k.c. Sama zbieżność terminów „świadczenie podzielne”, użytych w tych dwóch przepisach, a także zawarcie w pierwszym z unormowań definicji tego pojęcia, nie mogą być uznane za argumenty rozstrzygające o treści normy wywodzonej z art. 491 § 1 zd. 2 k.c. (tak wyrok SN ‎z 22 października 2020 r., II CSK 94/19). W konsekwencji to, że świadczenie wykonawcy z umowy o roboty budowlane może podlegać podziałowi przez częściowe spełnianie go w czasie nie oznacza jego podzielności w rozumieniu art. 379 § 2 k.c. (por. wyroki SN z 13 marca 2013 r., IV CSK 508/12, i z 27 lipca 2016 r., V CSK 631/15).

Wyrok SN z dnia 6 sierpnia 2024 r., II CSKP 1827/22

Standard: 85053 (pełna treść orzeczenia)

Przedmiot świadczenia w postaci obiektu budowlanego jest w umowie o roboty budowlane co do zasady niepodzielny, ale samo świadczenie może być podzielne w tym sensie, że częściami może być realizowane i rozliczane.

Podzielność świadczenia wykonawcy zachodzi wówczas, gdy przy jego spełnianiu częściami występują kumulatywnie dwie przesłanki – zachowany musi być bez istotnej zmiany przedmiot świadczenia, co oznacza, że poszczególne części muszą mieć wszystkie istotne właściwości całego świadczenia, oraz wartość świadczenia nie może ulec istotnej zmianie (zob. uz. wyroku SN z 14 marca 2002 r., IV CKN 821/00).

Uregulowanie stosunku umownego, które zakłada możliwość realizacji i odbioru robót etapami, z których każdy jest odrębnie częściowo finansowany wskazuje na podzielność świadczenia.

W niniejszej sprawie dodatkowo przewidziano mechanizm umowny postępowania i rozliczeń na wypadek odstąpienia od umowy. Strony miały określone obowiązki: opuszczenie budowy przez wykonawcę, dostarczenie dokumentacji projektowej, doprowadzenie placu budowy do porządku i sporządzenie inwentaryzacji dotychczas wykonanych prac według stanu na dzień odstąpienia od umowy. Wskazuje to na uksztaltowanie świadczeń z tej konkretnej umowy jako podzielnych, jak i przewiduje możliwość odstąpienia od niej w zakresie jej niewykonanej części. 

Podzielność świadczenia w umowie o dzieło czy umowie o roboty budowlane przyjął też Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniach: z 28 stycznia 2011 r., I CSK 315/10; z 13 marca 2013 r., IV CSK 508/12; z 30 marca 2017 r., V CSK 260/16, i z 29 listopada 2018 r., IV CSK 378/17).

Wyrok SN z dnia 25 listopada 2022 r., II CSKP 1127/22

Standard: 86676 (pełna treść orzeczenia)