Tajemnica zawodowa lekarza (art. 40 u.z.i z.d. i § 2 k.p.k.)

Obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej uregulowany został na mocy art. 40 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, według którego lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu i odnosi się do wszelkich informacji związanych z pacjentem. Z drugiej strony, w art. 40 ust. 2 LekU ustawodawca określił szereg negatywnych przesłanek, które uchylają obowiązek tajemnicy lekarskiej, tj.:

- tak stanowią ustawy;

- badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw organów i instytucji, a lekarz zobowiązany jest do poinformowania o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje;

- zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia pacjenta lub innych osób;

- pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia;

- zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;

- jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych;

- jest to niezbędne dla celów naukowych;

- zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu.

Natomiast obowiązek zachowania tajemnicy psychiatrycznej został uregulowany w art. 50 ust. 1 ZdrowPsychU, zgodnie z którym osoby wykonujące czynności wynikające z tej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów, a ponadto z zachowaniem przepisów rozdziału 6, który obejmuje swoją treścią ochronę tajemnicy.

W związku z powyższym, w pierwszym przypadku chronione są informacje związane z pacjentem uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu lekarza.

W procedurze cywilnej kwestia zeznań lekarza nie została uregulowana wprost jak to ma miejsce w k.p.k., stąd też oceniając trafność zachowania sądu w trakcie przesłuchania świadka lekarza psychiatry należy odnieść się do treści art. 261 § 2 k.p.c., zgodnie z którym świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Z treści powołanego przepisu, chociaż nie przewiduje on wyjątku dla zwolnienia lekarza od obowiązku zachowania tajemnicy w przypadku zeznań w charakterze świadka w postępowaniu sądowym, nie sposób jest również wyprowadzić wniosku, o bezwzględnym zakazie przeprowadzenia takiego dowodu. Stąd też zarzut powoda, jeżeli odczytywać go jako naruszenie wprost art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty byłby uzasadniony. Jednak przy jego ocenie należy uwzględnić również procesowe odniesienie regulacji tajemnicy lekarskiej, jako mieszczącego się w ogólniejszym pojęciu tajemnicy zawodowej. Tajemnicą zawodową objęte są wiadomości uzyskane w związku z wykonywaniem określonego zawodu, a zatem również zawodu lekarza.

Art. 261 § 2 kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby:

- narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo

- jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

W tym drugim przypadku mieści się: lekarz i tajemnica lekarska. Na podstawie cytowanego przepisu lekarz ma prawo odmówić odpowiedzi na zadane mu przed sądem pytanie, jeśli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Należy przy tym zwrócić uwagę, że chodzi istotną tajemnicę lekarską. Jak pisze prof. M. N. ("Prawo medyczne" Toruń 2001), lekarz sam musi ocenić, jakie informacje może ujawnić w interesie osób trzecich. Rozwiązanie przyjęte w prawie polskim jest zatem klasycznym kompromisem pomiędzy stanowiskami skrajnymi: bezwzględnego zakazu dowodu z zeznań świadków, co do okoliczności objętych tajemnicą zawodową oraz nieuznawaniem jakichkolwiek ograniczeń proceduralnych w tej dziedzinie. Decyzja w przedmiocie ujawnienia okoliczności i faktów objętych tajemnicą lekarską jak i co do zakresu takiego ujawnienia jest pozostawiona osobie powołującej się na tajemnicę zawodową.

Jednocześnie, w postępowaniu cywilnym, sąd nie jest uprawniony do zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez osobę powołującą się na nią. […] Brak możliwości zwolnienia przez sąd w postępowaniu cywilnym z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nie zwalnia sądu z obowiązku udzielenia osobie wezwanej w charakterze świadka odpowiednich pouczeń.

Stosownie do art. 266 k.p.c., przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy zeznań. W doktrynie zgodnie przyjmuje się, że przepis dotyczy zarówno prawa odmowy zeznań, jak i prawa odpowiedzi na zadane pytanie.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 20 września 2016r., I ACa 66/16

Standard: 16132 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 40 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty stanowi, że lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, chyba że zachodzi jeden z wyjątków opisanych w ustawie.

Tajemnicą lekarską objęte są zarówno wyniki przeprowadzonych badań, jak również diagnoza postawiona na ich podstawie, historia choroby i uprzednie postępowanie terapeutyczne, metody i postępy w leczeniu, wcześniejsze lub współistniejące schorzenia, hospitalizacje, przyjmowane leki).

Tajemnica rozciąga się także na wszelkie materiały związane z postawieniem diagnozy lub leczeniem, a więc na zaświadczenia, notatki, kartoteki itp., niezależnie od miejsca i sposobu utrwalenia informacji.

W sferze tajemnicy zawodowej lekarza mieścić się będą, obok informacji powierzonych przez samego pacjenta, te, które wynikają z samodzielnych ustaleń lekarza. Tak więc tajemnicą objęte są informacje uzyskane od innych niż pacjent osób, np. członków rodziny, personelu medycznego.

Zgodnie z art. 40 ust. 2 ustawy o zawodzie lekarza, w brzmieniu obowiązującym w dacie wizyty, zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy mogło nastąpić w ściśle określonych wypadkach, a mianowicie, gdy tak stanowiły ustawy, badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz był obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje; zachowanie tajemnicy mogło stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób; pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraził zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia; zachodziła potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń; było to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych lub dla celów naukowych, ewentualnie gdy zachodziła potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu, przy czym ujawnienie tajemnicy mogło nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie. Podobne ograniczenia obowiązują również obecnie.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 30 grudnia 2013 r., I ACa 596/13

Standard: 22393 (pełna treść orzeczenia)