Terminy zawite - charakterystyka

Podstawowym skutkiem upływu terminu zawitego jest wygaśnięcie prawa, w tym w szczególności to, że po upływie terminu prekluzyjnego nie jest dopuszczalne zrzeczenie się korzystania ze skutków tego upływu (takie zrzeczenie się musiałoby bowiem prowadzić do przywracania bytu prawnego nieistniejącemu już roszczeniu lub innej postaci prawa podmiotowego) ani też uznanie długu. W istocie zatem na pierwszy plan konstrukcji terminu zawitego wysuwają się definitywne skutki wywołane jego upływem. Już to a limine pozwala na wniosek, że traktowanie prekluzji niemal w taki sam sposób jak przedawnienia, prowadziłoby do wypaczenia instytucji prekluzji albo do podważenia celu ustawodawcy, który co do dochodzenia lub realizacji niektórych praw wprowadza ostre rygory czasowe.

Wyrok SN z dnia 23 listopada 2022 r., II CSKP 467/22

Standard: 68751 (pełna treść orzeczenia)

Instytucja terminu zawitego nie ma jednolitego charakteru. W praktyce występuje wiele rodzajów terminów zawitych. W zasadzie nie można stworzyć wyczerpującego ich katalogu. Przyjmuje się, że terminy zawite to terminy, które ograniczają w czasie dochodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację praw podmiotowych (w tym także roszczeń), jeżeli bezskuteczny ich upływ powoduje wygaśnięcie prawa.

W nauce prawa podjęto próbę częściowego sklasyfikowania czynności, dla których przewidziane są terminy zawite. Wyróżniono:

a) terminy do dochodzenia roszczeń np. takich, jak z zakresu ochrony posesoryjnej (art. 344 § 2, art. 347 § 2 k.c.);

b) terminy do wytaczania powództw, których przedmiotem nie jest dochodzenie roszczeń (np. o uznanie czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną - art. 534 k.c.; por. nadto art. 59, 704 § 2, art. 388 § 2, art. 901 § 2, art. 916 § 2, art. 929, 940 § 2, art. 1024 § 2 k.c. oraz art. 63-65, 69 § 1, art. 70 § 1, art. 80 i 81 § 2 k.r.o.);

c) terminy do wykonywania praw kształtujących (np. prawo do przyjęcia oferty – art. 66 k.c., do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub groźby - art. 88 § 2 k.c., do wykonania prawa pierwokupu - art. 598 § 2 k.c. itp.);

d) terminy, po upływie których niewykonywanie ograniczonego prawa rzeczowego powoduje jego wygaśnięcie (por. co do użytkowania oraz służebności gruntowych i osobistych - art. 255, 293 i 297 k.c.);

e) terminy do dokonania różnego rodzaju zawiadomień (np. terminy do zgłaszania reklamacji z tytułu wad rzeczy sprzedanej — art. 563 k.c.).

Wskazany katalog ma charakter otwarty, ale pozwala dokonać kwalifikacji poszczególnych czynności w najbardziej typowych sytuacjach.

Wyrok SN z dnia 30 kwietnia 2019 r., I CSK 22/18

Standard: 73641 (pełna treść orzeczenia)