Zasady ne peius z art. 454 k.p.k

Warunkek, że sąd odwoławczy "nie może skazać oskarżonego" wymaga wykazania, że gdyby nie stwierdzone uchybienie, to mógłby zapaść wyrok skazujący, ale jego wydanie nie jest dopuszczalne w instancji odwoławczej z uwagi na zakaz takiego orzekania. Dopiero wówczas zaskarżony wyrok podlega uchyleniu a sprawa zostaje przekazana sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (por. również uwagi zawarte w cyt. uchwale SN z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 13/17).

Postanowienie SN z dnia 28 czerwca 2023 r., I KS 23/23

Standard: 74118 (pełna treść orzeczenia)

Zawarta w art. 454 § 1 k.p.k. reguła ne peius nie stoi na przeszkodzie uzupełnienia opisu czynu ciągłego (art. 12 k.k.) o zachowania, które sąd pierwszej instancji z opisu przestępstwa zarzucanego oskarżonemu wyeliminował.

Czyn ciągły, choć składa się z wielu zachowań, to nie jest przestępstwem wieloczynowym. Skoro zatem, przyjmuje się, że normatywna jedność czynu ciągłego stoi na przeszkodzie ponownemu postępowaniu o później ujawnione zachowania, będące elementami tego czynu, które nie były przedmiotem wcześniejszego osądzenia, niezależnie od tego, jak ma się społeczna szkodliwość nowo ujawnionych fragmentów czynu ciągłego do społecznej szkodliwości zachowań uprzednio w ramach tego czynu osądzonych (por. uchwały SN: z dnia 15 czerwca 2007 r., I KZP 15/07 oraz z dnia 21 listopada 2001 r., I KZP 29/01), to uznać również trzeba, że wprowadzenie do opisu czynu ciągłego zachowań, które nie burzą jego normatywnej jedności nie stanowi naruszenia reguły z art. 454 § 1 k.p.k.

Zaznaczyć należy, że powyższe stanowisko nie pozostaje w sprzeczności z poglądami wyrażonymi w powołanych w kasacji orzeczeniach Sądu Najwyższego. Pierwsze z tych orzeczeń - wyrok z dnia 29 stycznia 2015 r., II KK 183/14 – zapadło w realiach procesowych odmiennych od tych, które wystąpiły w sprawie oskarżonego (wyrok sądu pierwszej instancji nie zawierał skazania za czyn popełniony w warunkach określonych w art. 12 k.k.). Dwa pozostałe wskazane przez skarżącego orzeczenia - uchwała z dnia 21 listopada 1990 r., V KZP 25/90, i wyrok z dnia 7 marca 1984 r., sygn. II KR 33/84 - zostały wydane na podstawie przepisów prawa, które już nie obowiązują. Właściwe odczytanie wyrażonych w nich zapatrywań wymaga uwzględnienia chociażby tego, że wypracowana na bazie przepisu art. 58 Kodeksu karnego z 1969 r. instytucja tzw. przestępstwa ciągłego obejmowała swoim zakresem zarówno czyn ciągły w rozumieniu art. 12 aktualnie obowiązującego Kodeksu karnego, jak i określony w jego art. 91 § 1 ciąg przestępstw.

Wyciąg z protokołu SN z dnia 9 kwietnia 2019 r., V KK 158/18

Standard: 76347 (pełna treść orzeczenia)