Eksmisja - przeciwdziałanie bezdomności (eksmisja na bruk)
Eksmisja z powodu wykraczania przeciwko porządkowi domowemu (art. 13 u.o.p.l.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Osoba, która traci „dach nad głową”, staje się bezdomna, a rezultacie traci szansę na normalne i godne życie. Uprawnienie do mieszkania, ze względu na swe funkcje, wiąże się z prawami osobistymi, tj. godnością człowieka, ponieważ radykalną alternatywę posiadania mieszkania stanowi bezdomność (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2006 r. III CZ 90/06 LEX nr 610091). Celem wprowadzenia ustawy o ochronie praw lokatorów było m.in. przeciwdziałanie bezdomności. Oprócz braku uprzednio istniejących zasad ochrony praw lokatorów przed bezdomnością, bezpośrednią przyczyną opracowania i uchwalenia odrębnej ustawy poświęconej problematyce ochrony praw lokatorów stał się przepis art. 75 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.): "Ochronę praw lokatorów określa ustawa". Uzupełnia on treść art. 75 ust. 1 Konstytucji w brzmieniu: "Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania". Jednym z celów ustawy o ochronie praw lokatorów miało być zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach oraz dostarczanie lokali socjalnych i zamiennych i ochrona lokatorów przed eksmisją donikąd w przypadku, gdyby miała ona objąć osoby wymagające szczególnej ochrony, a w konsekwencji ochrona przed bezdomnością wynikającą z biedy, z niemożności samodzielnego radzenia sobie w życiu i z niektórych innych przyczyn. Ustawodawcy przyświecała zatem ochrona słabszych pod względem ekonomicznym lub innym członków społeczności przed utratą jakiegokolwiek mieszkania.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 czerwca 2003 r., (III CZP 41/03, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 105) orzekł, że przepis art. 14 u.o.p.l. stanowi podstawę orzeczenia przez sąd o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego przez osobę samowolnie zajmującą lokal, wobec której sąd nakazał jego opróżnienie. Oznacza to, że choć osoby samowolnie zajmujące lokal nie są lokatorami i w związku z tym nie przysługuje im w razie eksmisji prawo do lokalu socjalnego, a sąd nie jest obowiązany w wyroku eksmisyjnym orzekać o prawie takich osób do lokalu socjalnego lub o braku takiego prawa, to jednak końcowa część przepisu art. 24 u.o.p.l. umożliwia sądowi uczynienie w tej sprawie wyjątku - jeżeli miałby on być szczególnie usprawiedliwiony ze względu na zasady współżycia społecznego. Skoro zatem Sąd może orzec o uprawnieniu do lokalu socjalnego wobec osoby samowolnie zajmującej lokal, tym bardziej zasadnym jest orzeczenie takiego prawa do osoby, która tytułem prawnym do lokalu dysponowała, w sytuacji szczególnie uzasadnionej, z uwagi na zasady współżycia społecznego.
Jak już wskazano uprzednio, za przyznaniem uprawnienia do lokalu socjalnego przemawiają też przepisy Konstytucji RP. Art. 30 Konstytucji RP stanowi, że poszanowanie i ochrona nienaruszalnej, przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, stanowiącej źródło wolności praw i człowieka i obywatela, jest obowiązkiem władz publicznych. Z wyrażonej w powołanym wzorcu konstytucyjnej zasady nienaruszalności, poszanowania i ochrony godności człowieka wynikają istotne konsekwencje ochronne. Ustrojodawca nadał godności człowieka znaczenie konstytucyjne czyniąc z niej płaszczyznę odniesienia dla systemu wartości, wokół którego zbudowano Konstytucję a zarazem fundament całego porządku prawnego w Państwie. Godność jest w stosunku do państwa pierwotna, w konsekwencji czego zarówno ustawodawca jak i organy stosujące prawo muszą respektować treści zawarte w pojęciu godności, przysługującej każdemu człowiekowi. Zakaz naruszania godności człowieka ma charakter bezwzględny i dotyczy wszystkich. Natomiast obowiązek poszanowania i ochrony godności nałożony został na władze publiczne państwa. W konsekwencji wszelkie działania władz publicznych powinny z jednej strony uwzględniać istnienie pewnej sfery autonomii, w ramach której człowiek może się w pełni realizować społecznie a z drugiej działania te nie mogą prowadzić do tworzenia sytuacji prawnych lub faktycznych odbierających jednostce poczucie godności. Przesłanką poszanowania tak rozumianej godności człowieka jest między innymi istnienie pewnego minimum materialnego, zapewniającego jednostce możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie oraz stworzenie każdemu człowiekowi szans na pełny rozwój osobowości w otaczającym go środowisku kulturowym i cywilizacyjnym (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 kwietnia 2001 r., K 11/00 OTK 2001/3/54, Dz.U.2001/32/386).
Powołane przez TK minimum materialne wykluczać zatem winno bezdomność. W szczególności, kiedy powodem, który doprowadził do eksmisji jest niedostatek, będący rezultatem szczególnie trudnej sytuacji życiowej i rodzinnej byłego lokatora, a zaniechanie złagodzenia skutków orzekanej eksmisji przez przyznanie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego nie daje się pogodzić ze względami natury moralnej i społecznej.
Wyrok SO we Wrocławiu z dnia 4 czerwca 2014r., II Ca 216/14
Standard: 9711 (pełna treść orzeczenia)
Możliwość wykonania eksmisji z lokalu mieszkalnego bez wskazania pomieszczenia, do którego ma nastąpić przekwaterowanie, została zniesiona wraz ze zmianą art. 1046 k.p.c. dokonaną ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804). Zgodnie z art. 1046 § 4 k.p.c. w brzmieniu ustalonym tą ustawą, wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika na podstawie tytułu wykonawczego, z którego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie. Komornik nie może wstrzymać się z dokonaniem czynności, jeżeli wierzyciel wskaże tymczasowe pomieszczenie (art. 1046 § 5 k.p.c.). Ustawodawca określił też wymagania, jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie (art. 1046 § 6 k.p.c.), z zastrzeżeniem, że można od nich odstąpić za zgodą osoby przekwaterowywanej (art. 1046 § 7 k.p.c.). Przepisy te miały zastosowanie do postępowań egzekucyjnych wszczętych po dniu 5 lutego 2005 r. (art. 7). Ustawodawca uzasadniał nowelizację koniecznością zapobieżenia eksmisjom „na bruk” jako niehumanitarnym (Sejm IV kadencji, druk nr 965). Na podstawie delegacji zawartej w art. 1046 § 11 k.p.c. Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie (Dz.U. Nr 17, poz. 155 – dalej: "rozporządzenie z 2005 r."). Zgodnie z § 2 ust. 2-4 tego rozporządzenia, jeżeli dłużnikowi nie przysługuje prawo do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może on zamieszkać, ani nie znalazł on tymczasowego pomieszczenia, komornik niezwłocznie występuje do gminy, właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu, o wskazanie tymczasowego pomieszczenia, chyba że wierzyciel wskazał tymczasowe pomieszczenie dla dłużnika. W takim przypadku w kierowanym do dłużnika wezwaniu do dobrowolnego wykonania obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego komornik powinien oznaczyć tymczasowe pomieszczenie, wskazane przez gminę lub wierzyciela, do którego może nastąpić przekwaterowanie. Ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. Nr 3, poz. 13), obowiązującą od dnia 28 stycznia 2010 r., do art. 1046 k.p.c. dodany został § 41 , stosownie do którego obowiązek zapewnienia pomieszczenia tymczasowego dla dłużnika nie dotyczył egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu wynajmowanego na podstawie umowy o najem okazjonalny.
Prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego oraz poszanowania mieszkania zostało zagwarantowane w art. 8 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm. – dalej: "konwencja"). Z tego przepisu w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wyprowadza się wnioski o niedopuszczalności wykonywania orzeczeń eksmisyjnych „na bruk”. Konstytucja w art. 75 ust. 1 wśród zadań władzy publicznej wymienia m.in. prowadzenie polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli i przeciwdziałaniu bezdomności. Norma zawarta w tym przepisie ma charakter programowy, gdyż określa zadania państwa, nie wynikają z niej jednak prawa podmiotowe jednostek (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 września 2003 r., K 5/03, OTK-A Zb.Urz. 2003, nr 7, poz. 77).
Uchwała SN z dnia 13 grudnia 2011 r., III CZP 48/11
Standard: 22409 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 7506
Standard: 2031
Standard: 2032
Standard: 22410