Zakres podmiotowy i przedmiotowy prawa do sądu

Zakres podmiotowy prawa do sądu wyznaczył ustrojodawca szeroko (przysługuje ono m.in. każdej osobie fizycznej - zarówno obywatelowi polskiemu, cudzoziemcowi, jak i bezpaństwowcom. zob. orzeczenie TK z 25 lutego 1992 r., sygn. K 4/91, OTK 1992, poz. 2; wyrok TK z 2 czerwca 1998 r., sygn. K 28/97, OTK 1998, nr 4, poz. 50; wyrok TK z 20 września 2006 r., sygn. SK 63/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108). Przedmiotowy zakres prawa do sądu wyznaczony jest przez pojęcie "sprawy", ujmowanej w orzecznictwie Trybunału jako pojęcie autonomiczne, inne niż przyjęte w poszczególnych gałęziach prawa, bo odwołujące się do podstawowej funkcji sądów, jaką jest - zgodnie z art. 175 ust. 1 Konstytucji - sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Trybunał konsekwentnie opowiada się za szerokim pojmowaniem "sprawy": mamy z nią do czynienia w każdym przypadku, gdy zachodzi konieczność rozstrzygania o prawach i wolnościach jednostki oraz jej chronionych prawem interesach, zarówno w razie ich naruszenia czy zagrożenia, jak i konieczności ich autorytatywnego ustalenia.

Wyrok TK z dnia 6 listopada 2012 r., K 21/11, OTK-A 2012/10/119, Dz.U.2012/1281

Standard: 1287 (pełna treść orzeczenia)

W najnowszym orzecznictwie konstytucyjnym podkreśla się, że gwarancje wynikające m.in. z prawa do sądu mogą również znaleźć odpowiednie zastosowanie w toku postępowania przed organem pozasądowym. Orzekając konstytucyjność rozwiązań postępowania dyscyplinarnego służb mundurowych z art. 45 ust. 1 Konstytucji, Trybunał stwierdził, że "z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) wynika konieczność respektowania w postępowaniu dyscyplinarnym do pewnego stopnia gwarancji wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji, w szczególności prawa do jawnego rozpatrzenia sprawy przez bezstronny organ, z naciskiem na jawność wewnętrzną (...) pełne zastosowanie gwarancji art. 45 Konstytucji następuje w momencie koniecznej kontroli orzeczeń dyscyplinarnych przez sądy (...) Na etapie orzekania przez organy pozasądowe gwarancje te mogą być stosowane jedynie odpowiednio i w niepełnym zakresie" (wyrok z 2 września 2009 r., sygn. K 35/06, OTK ZU nr 7/A/2008, poz. 120, s. 1226 i 1228). Teza ta znalazła następnie potwierdzenie w wyroku dotyczącym przepisów regulujących lekarskie postępowanie dyscyplinarne. Trybunał wówczas stwierdził, że "gwarancją ochrony konstytucyjnej osób podlegających odpowiedzialności dyscyplinarnej jest przyznanie im możliwości wniesienia odwołania do sądu, który kontroluje prawidłowość postępowania dyscyplinarnego i ma możliwość uchylenia orzeczenia wydanego przez organy dyscyplinarne" (wyrok z 29 czerwca 2010 r., sygn. P 28/09, OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 52, s. 761).

Wyrok z dnia 12 maja 2011 r., P 38/08, OTK-A 2011/4/33, Dz.U.2011/109/640

Standard: 1288 (pełna treść orzeczenia)