Związek przyczynowy w zakresie materialnej odpowiedzialności pracownika
Przesłanki odpowiedzialności materialnej pracownika Zakres materialnej odpowiedzialności pracownika (art. 115 k.p.)
By móc pociągnąć pracownika do materialnej odpowiedzialności musi zaistnieć związek przyczynowy między jego bezprawnym i zawinionym zachowaniem oraz szkodą, jaką odniósł pracodawca. Przepis art. 115 k.p. - odnoszący się do owego związku przyczynowo-skutkowego - opiera się na koncepcji tzw. adekwatnego związku przyczynowego.
Pracownik ponosi odpowiedzialność tylko za normalne, typowe skutki swojego zachowania tj. takie, które w pewnym układzie stosunków i warunków wynikają zwykle z określonego postępowania. Wspomnianą normalność następstw ocenia się w oparciu o okoliczności obiektywne poprzez odwołanie się - przy uwzględnieniu doświadczenia życiowego i zasad nauki - do pewnych modelowych relacji zachodzących między zdarzeniami i ich następstwem przyczynowo-skutkowym. Taki normalny związek przyczynowy między zachowaniem pracownika a szkodą powstałą w wyniku tego zachowania ma więc miejsce wówczas, gdy zdarzenie w ogóle zdolne jest spowodować uszczerbek i w zwyczajnym biegu rzeczy ten uszczerbek wywołuje.
W pierwszym etapie ustala się, czy powstanie szkody pozostaje w jakimkolwiek związku przyczynowym z działaniem lub zaniechaniem określonej osoby. Jeżeli bez działania lub zaniechania określonej osoby szkoda i tak by powstała, oznacza to, że między działaniem lub zaniechaniem określonej osoby a szkodą nie ma związku przyczynowego. W drugim etapie ustala się natomiast, czy związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem sprawcy szkody a powstaniem szkody uznać można za normalny, adekwatny. Za normalne następstwa określonego zdarzenia uważa się przy tym tylko takie następstwa, których powstaniu dane zdarzenie szczególnie sprzyja, zwiększając prawdopodobieństwo ich wystąpienia.
W doktrynie dominuje pogląd, zgodnie z którym normalność następstw danego zdarzenia należy oceniać na podstawie wszystkich danych wynikających z doświadczenia i praw nauki, a nie na podstawie możliwości przewidywania następstw danego zdarzenia przez sprawcę lub przeciętnie przezornego i rozsądnego człowieka. Możliwość przewidywania skutków danego zdarzenia przez sprawcę stanowi bowiem jeden z przejawów winy sprawcy, nie zaś element związku przyczynowo - skutkowego.
Wyrok SO w Toruniu z dnia 15 września 2017 r., IV Pa 43/17
Standard: 9639 (pełna treść orzeczenia)
Stosownie do art. 114 i art. 115 k.p. konstytutywnym warunkiem odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy jest to, że wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych z winy pracownika została wyrządzona szkoda pracodawcy i chodzi tu o normalne następstwa niewykonania obowiązków pracowniczych.
Jeżeli - poprzestając na podstawie faktycznej wyroku - przyjęlibyśmy, że normalnym następstwem zaniedbania pozwanego stała się sytuacja pozbawienia pracodawcy możliwości podjęcia oświadczenia woli co do rozwiązania umowy o pracę, to takie następstwo samo przez się nie ma wartości majątkowej, a nie miałoby cech szkody także ustalenie (które zdaje się uwzględniać wyrok), że gdyby pozwany pracownik powiadomił o podjęciu własnej działalności gospodarczej, to pracodawca zdecydowałby się na złożenie mu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 52 k.p. Wszak to nie samo oświadczenie woli pracodawcy albo jego brak spowodowały - w ramach normalnego związku przyczynowego - następstwa "majątkowe" (szkodę), ale następstwa takie mogły przynieść dopiero skutki prawne oświadczenia woli pracodawcy. To znaczy, o szkodzie pracodawcy, wynikającej ze spowodowania, że nie złożył on oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia można by mówić w kontekście związku przyczynowego z zaniechaniem pracownika dopiero w razie skuteczności prawnej takiego hipotetycznie pomyślanego oświadczenia woli pracodawcy. Taką skuteczność uzyskiwałoby nie każde oświadczenie pracodawcy, ale tylko oświadczenie zgodne z prawem, w szczególności z określonymi w art. 52 § 1 i § 2 k.p. warunkami rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Pracodawca dochodząc szkody wynikającej z bezpodstawnego wypłacenia pozwanemu wynagrodzenia za pracę powinien wykazać, że stratę tę poniósł dlatego, że zachodziły prawne warunki do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, w szczególności na skutek ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (por. art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z dnia 26 stycznia 2005 r., II PK 191/04
Standard: 24658 (pełna treść orzeczenia)