Czasowa niedopuszczalność drogi sądowej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych

Dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest niedopuszczalne (z wyjątkiem przewidzianym w art. 477[9] § 4 k.p.c.), a treść decyzji, od której wniesiono odwołanie, wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu (tak postanowienie SN z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99; wyrok SN z dnia 23 listopada 1999 r., II UKN 204/99).

Charakterystyczną cechą spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych jest to, że w pierwszej kolejności rozpoznawane są przez właściwy organ rentowy. Wskazuje na to treść art. 476 § 2 k.p.c., zgodnie z którym przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących między innymi ubezpieczeń społecznych.

Brak decyzji oznacza czasową niedopuszczalność drogi sądowej - tj. sytuację, w której sąd nie może rozpoznać sprawy bez uprzedniego wyczerpania postępowania przedsądowego (jak w niniejszej sprawie - postępowania przed organem rentowym).

Zasadniczo, zgodnie z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., w takim przypadku należy odrzucić pozew, przy czym w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - zgodnie z art. 464 § 1 k.p.c. - odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę.

O niedopuszczalności drogi sądowej dla rozpoznania roszczeń zgłaszanych po raz pierwszy przed sądem i nierozpoznanych przez organ rentowy decyduje art. 2 § 3 k.p.c., a o orzeczeniu sądu w tym zakresie rozstrzyga art. 464 § 1 zdanie drugie oraz art. 477[10] § 2 k.p.c.; niedopuszczalność drogi sądowej nie powoduje więc odrzucenia pozwu, lecz przekazanie sprawy do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (por. postanowienie SN z dnia 15 marca 2000 r., II UKN 4/00).

Postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2020 r., II UZ 51/19

Standard: 60103 (pełna treść orzeczenia)

Dochodzenie przed sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego jest niedopuszczalne, z wyjątkiem przewidzianym w art. 477[9] § 4 KPC.

Wyrok SN z dnia 11 listopada 1999 r., II UKN 204/99

Standard: 60105 (pełna treść orzeczenia)