Ograniczenia prawa do sądu ze względu na kolizje z innymi zasadami konstytucyjnymi

Prawo do sądu, jak pozostałe prawa i wolności konstytucyjne, nie ma charakteru absolutnego i co do zasady swoboda korzystania z niego może zostać okrojona ustawą zwykłą, pod warunkiem poszanowania zasady proporcjonalności, wywodzonej w tym zakresie z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Jednakże - w odróżnieniu od pozostałych wolności i praw statuowanych w Konstytucji oraz poddanych jej reżimowi - zakres dopuszczalnych ograniczeń prawa do sądu ukształtowany jest w sposób szczególny. Ewentualne uszczuplenie tego prawa nie może bowiem podważać gwarancji płynącej z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Innymi słowy, ograniczenia w zakresie realizacji prawa do sądu nie mogą być tego rodzaju, by pozbawiły jednostkę ochrony sądowej w sytuacji naruszenia pozostałych wolności i praw rangi konstytucyjnej. W tym sensie art. 77 ust. 2 Konstytucji wyznacza, obok art. 31 ust. 3 Konstytucji, zakres dopuszczalnych ograniczeń prawa do sądu. W rezultacie należy stwierdzić, że konieczność respektowania w demokratycznym społeczeństwie wartości wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, takich jak bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, środowisko, zdrowie i moralność publiczna, wolności i prawa innych osób, nie uzasadnia zamknięcia jednostce drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw, objętych zakresem zastosowania art. 77 ust. 2 Konstytucji. Art. 31 ust. 3 Konstytucji może natomiast uzasadniać pewne ograniczenia ochrony sądowej, przejawiające się w odmiennym ukształtowaniu zasad postępowania w stosunku do ogólnych reguł proceduralnych (por. wypowiedzi TK m.in. w wyroku z 3 lipca 2008 r., sygn. K 38/07, OTK ZU Nr 6/A/2008, poz. 102 i z 14 marca 2005 r., sygn. K 35/04, OTK ZU Nr 3/A/2005, poz. 23, a także P. Wiliński [w:] A. Błachnio-Parzych, J. Kosonoga, H. Kuczyńska, C. Nowak, P. Wiliński, Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, Warszawa 2009, tezy 653 i nast.). Niezasadne jest zatem poszukiwanie usprawiedliwień dla ograniczenia dostępu do sądu w potrzebie poszanowania konkurencyjnych wartości, jak wolność prasy, wypowiedzi, czy prawo do informacji (art. 14 i art. 54 Konstytucji), gdy doszło do naruszenia konstytucyjnie gwarantowanych wolności lub praw (do prywatności, czci, dobrego imienia). W tym ostatnim wypadku każdy powinien dysponować możliwością żądania ochrony prawnej na drodze sądowej.

Wyrok TK z dnia 18 lipca 2011 r. K 25/09, OTK-A 2011/6/57, Dz.U.2011/156/934

Standard: 1255 (pełna treść orzeczenia)

Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że skarżąca ma rację, twierdząc, że art. 400 k.p.c. ingeruje w konstytucyjne prawo obywateli do sądu. Istotnie, przepis ten nie tyle ogranicza, co w ogóle wyłącza w określonej w nim sytuacji możliwość dochodzenia przed sądem uchylenia orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. W tym kontekście należy wskazać, że choć art. 77 ust. 2 Konstytucji stanowi zakaz zamykania drogi sądowej, to nie wyklucza różnego rodzaju ograniczeń w przewidzianym dostępie do sądu, zwłaszcza ograniczeń proceduralnych. Takim ograniczeniem proceduralnym może być uznanie niedopuszczalności skargi o wznowienie w zakresie pewnego kręgu spraw cywilnych, dla których ustawodawca przewidział generalną możliwość wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Wyrok TK z dnia 11 maja 2011 r., SK 11/09, OTK-A 2011/4/32, Dz.U.2011/105/621

Standard: 1257 (pełna treść orzeczenia)