Bezprawne wymuszenie zwrotu wierzytelności (art. 191 § 2 k.k.)

Wierzytelność, do której zwrotu dąży sprawca typu czynu zabronionego z art. 191 § 2 kk, stanowi element precyzujący jego zamiar. Językowe ujęcie przepisu nie pozostawia bowiem wątpliwości, że zwrot wierzytelności określa cel działania sprawcy. Wierzytelność nie musi zatem istnieć w rzeczywistości, a wystarczające jest, że „zaistnieje” ona w świadomości sprawcy jako element strony podmiotowej w art. 191 § 2 k.k. 

Do realizacji znamion tego typu kwalifikowanego konieczne jest, aby sprawca pozostawał w przekonaniu (choćby błędnym), że wierzytelność przysługuje jemu samemu lub osobie, na rzecz której działa.

Znamiona czynu zabronionego określonego w art. 191 § 2 kk działanie sprawcy, który stosując przemoc lub groźbę bezprawną, zmusza do zaspokojenia swoich uzasadnionych roszczeń. Ta właściwość odróżnia przestępstwo określone w art. 191 § 2 kk od przestępstwa przeciwko mieniu.

Wyrok SA w Wrocławiu z dnia 25 lipca 2023 r., II AKa 105/23

Standard: 77903 (pełna treść orzeczenia)

Stosowanie przemocy w celu zmuszenia do zwrotu pieniędzy za sprzedane narkotyki, nie może byłoby zakwalifikowane z art. 191 § 2 k.k. Stosowanie przemocy, celem wymuszenia zwrotu wierzytelności powstałej z nielegalnego handlu środkami odurzającymi lub psychotropowymi jest działaniem wyczerpującym znamiona rozboju.

Możliwość zakwalifikowania czynu z art. 191 § 2 k.k. stanowiącego de facto szczególną postać przestępstwa rozboju wiąże się ze spełnieniem określonych warunków. Cel, dla którego sprawca dokonuje zaboru mienia, stosując przemoc lub groźbę bezprawną, nie jest związany z chęcią przywłaszczenia, a ze świadomością wymuszenia na dłużniku zwrotu faktycznie istniejącej wierzytelności - świadczenia należnego korzystającego z ochrony prawnej (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 4 kwietnia 2018 roku, II AKa 13/18).

Sprawca czynu z art. 191 § 2 k.k. winien być sam przekonany, że dochodzona przez niego wierzytelność jest akceptowalna wedle aksjologicznych ram obowiązującego porządku prawnego i z tego tytułu zasługuje na ochronę prawną. Dlatego, wierzytelności, o których mowa w tym przepisie, nie dotyczą bliżej nieokreślonych, tajemniczych rozliczeń związanych z działalnością przestępczą określonych osób (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 marca 2018 r., II AKa 143/17).

Żądanie zwrotu zaległości powstałej z działalności przestępczej jest domaganiem się korzyści majątkowej nienależnej i niegodziwej.

Wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 lutego 2022 r., II AKa 253/21

Standard: 63065 (pełna treść orzeczenia)