Zastrzeżenie rażąco wysokich kosztów windykacyjnych
Nieuczciwe warunki umowy zawarte z konsumentem w orzeczniczej praktyce
Postanowienia umowy, w którym zastrzeżono koszty czynności windykacyjnych ewidentnie naruszają interesy konsumenta oraz kształtują jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 1 k.c.
Przedsiębiorca może w umowie ustanowić pewne opłaty związane z przygotowaniem do zawarcia umowy i pozasądowym dochodzeniem należności, jednak nie może tego czynić w sposób dowolny, zupełnie odbiegający od rzeczywistych kosztów. Windykacja nie może stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy.
W ocenie Sądu wysokość opłat za wysłanie korespondencji do dłużnika (monitu, wezwania do zapłaty) nie powinna w zasadzie przekraczać kosztu nadania korespondencji (np. listem poleconym ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru ) powiększonego o koszt kartki papieru, koszty osobowe, koszt wydruku oraz koperty. Przedsiębiorca nie powinien natomiast zastrzegać w umowie opłaty rażąco wygórowanej, która znacząco odbiega od kosztów usług pocztowych, a której pobranie może prowadzić do wzbogacenia się wierzyciela.
Potwierdzeniem tego stanowiska jest treść wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 27 kwietnia 2012 r. w sprawie XVII AmC 5533/11 , który uznał, że zbyt wygórowaną opłatą za wezwanie do zapłaty jest kwota 20 zł (poz. 3569 rejestru). W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd ten wskazał, że podmiot ustalający opłatę w żadnym miejscu wzorca umownego nie przedstawił kalkulacji, z której by wynikało, że w rzeczywistości koszt wysłania wezwania do zapłaty za każdym razem wynosi 20,00 zł. W ocenie Sądu Okręgowego powód jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą ustalając wysokość opłat za świadczone usługi powinien uwzględniać wszelkie koszty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym koszty związane z windykacją należności. Skoro zakwestionowany zapis nie zawiera sposobu ustalenia wysokości opłaty na poziomie 20,00 zł, oznacza to brak ekwiwalentności świadczeń i skutkować może bezpodstawnym wzbogaceniem się pozwanego. Wskutek takiego zapisu pozwany czerpie bowiem nieuzasadnione korzyści majątkowe kosztem kontrahentów, czyli konsumentów. Takie postępowanie w sposób rażący narusza interesy konsumentów i dobre obyczaje. Przedsiębiorca powinien bowiem działać na rynku w sposób rzetelny i tego oczekują od niego konsumenci. Powyższe wskazuje, iż sporne postanowienie umowne wyczerpuje treść klauzuli przewidzianej w 385(3) pkt 12 k.c. i przesądza o jej abuzywności.
Wyrok SR w Lidzbarku Warmińskim z dnia 5 kwietnia 2017 r., I C 824/16
Standard: 9203 (pełna treść orzeczenia)
Kwestionowane postanowienie wzorca umownego stanowi klauzulę abuzywną, albowiem rozłożenie praw i obowiązków stron umowy jest nierównomierne. Pozwanemu służy prawo do każdorazowego pobierania kwoty, której wysokość sam jednostronnie z góry ustalił. Ponadto wysokość zastrzeżonej kwoty nie jest w żaden sposób uzasadniona informacją zawartą we wzorcu umowy o poniesionych przez pozwanego kosztach. Ta okoliczność prowadzi do wniosku, że wysokość powyższej kwoty, wbrew twierdzeniom pozwanego, nie znajduje odzwierciedlenia w poniesionych przez niego kosztach i nie jest uzależniona od ich wysokości.
Zakwestionowane postanowienie umowne w sposób nieuczciwy opiera się na niedoinformowaniu konsumenta o rodzaju czynności windykacyjnych, za które de facto obowiązany będzie on zapłacić, a tym samym pozbawia konsumenta możliwości zweryfikowania tych wydatków. W tym zakresie pozwany przedsiębiorca ma zatem zupełną dowolność w szacowaniu wysokości opłat, co ewidentnie sprzeczne jest z dobrymi obyczajami i uzasadnia uznanie zakwestionowanego postanowienia za abuzywne. Tymczasem, jeżeli to konsument zmuszony będzie egzekwować należności od banku, czego wykluczyć nie można, nie uzyska od pozwanego żadnych świadczeń w tym zakresie.
Wskutek zastosowania asymetrycznego unormowania pozwany bank przerzuca na konsumenta ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej minimalizując ze swej strony negatywne skutki niewykonania umowy przez konsumenta. Szczególnie rażące w niniejszej sprawie jest jednak ustalenie jednej opłaty, która może dotyczyć zarówno konsumentów, których upomnienie kosztowało nikły procent tej sumy jak i takich, których koszty windykacji znacznie przekroczyły tę kwotę.
W sytuacji, gdy klient zapłaci zadłużenie np. od razu po otrzymaniu jednego smsa koszt obsługi zadłużenia w kwocie 45 wydaje się być rażąco niewspółmierny do kosztów, jakie musiał z tego tytułu ponieść bank. Przy pozostawieniu spornej klauzuli jako dopuszczalnej w obrocie z konsumentami wystarczy, że zabraknie nawet niewielkiej kwoty np. kilku złotych na koncie, a klient banku dostanie przypomnienie, za które pobrana zostanie opłata w wysokości ponad 45 zł.
Taka niewielka niedopłata może wyniknąć bez zawinienia klienta np. jeśli chodzi o spłaty kredytów w walucie obcej bowiem na skutek gwałtownej zmiany kursu trudność może sprawić wyliczenie ceny, za jaką bank kupi walutę. Funkcjonowanie spornej klauzuli może prowadzić nawet do sytuacji, w której bez podęcia jakichkolwiek działań windykacyjnych, w oparciu jedynie o sam fakt powstałego zadłużenia na karcie, bank może obciążyć klienta opłatą 45 zł, co stanowiłoby o jaskrawym naruszeniu dobrych obyczajów i jednoznacznym rażącym naruszeniu interesów ekonomicznych konsumenta.
Postanowienie wzorców umownych tożsame z przedmiotową klauzulą zostały już wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK (np. pozycja nr 623 o treści: „Opłata za spóźnioną spłatę minimalnej kwoty – 45 zł” na podstawie wyroku SOKiK z 2-02-2005 r., sygn. akt XVII AmC 42/04, pozycja nr 4288, na podstawie wyroku SOKiK z 22.02.2013 r., sygn. akt XVII AmC 2718/10 o treści "Opłaty za podjęte przez Bank czynności windykacyjne: a) Opłata za obsługę nieterminowej spłaty 45 zł" oraz pozycja nr 4182, na podstawie wyroku SOKiK z 2013-01-16 sygn. akt XVII AmC 5380/11 o treści "Opłata manipulacyjna za obsługę zadłużenia opóźnionego - 40 PLN" ).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 15 marca 2013 r., VI ACa 1337/12
Standard: 36969 (pełna treść orzeczenia)