Wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela - charakterystyka

Stosownie do art. 827 § 1 k.c., ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności, jeżeli ubezpieczający wyrządził szkodę umyślnie; w razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności. Norma cytowanego przepisu ma charakter semiimperatywny, jednostronnie bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że dopuszczalne (ważne) jest jedynie takie postanowienie umowy lub ogólnych warunków ubezpieczenia, które opiera granicę odpowiedzialności ubezpieczyciela o rażące niedbalstwo, a nie o inne, lżejsze formy (stadia) niedbalstwa.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2010 roku (IV CSK 153/10) stwierdził, odwołując się do semiimperatywnego charakteru art. 827 § 1 k.c., że przepis dopuszcza odstępstwa umowne wyłącznie na korzyść ubezpieczającego.

Przepis zawiera zamknięty katalog przesłanek ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela. Zapisy umowy lub ogólnych warunków ubezpieczenia przewidujące dalej idące ograniczenia są nieważne zgodnie z normą z art. 807 § 1 k.c. (przykładowo wyrok SN z 29 stycznia 2009 roku, V CSK 291/08).

Podstawą do odmowy zapłaty sumy ubezpieczenia nie może być niedbalstwo ubezpieczonego.

Wyrok SO w Szczecinie z dnia 8 kwietnia 2017r., VIII Ga 83/16

Standard: 9173 (pełna treść orzeczenia)

Zasada wyrażona w art. 827 § 1 k.c. ma charakter bezwzględnie wiążący w zakresie, w jakim wyłącza odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkody wyrządzone umyślnie (nie dotyczy to jednak ubezpieczenia OC, gdzie można przyjąć inne zasady). Możliwość zapłaty została - co do zasady - także wyłączona w przypadku rażącego niedbalstwa, które w tym przepisie zostało zrównane z winą umyślną. Na gruncie regulacji art. 827 k.c. ubezpieczyciel musiałby wykazać, że główną przyczynę zdarzenia jakim był pożar stanowiła konkretna okoliczność a ponadto okoliczność ta, czyli działanie albo zaniechanie powódki, musiałoby nosić cechy rażącego niedbalstwa.

Wskazać należy, iż nie została uregulowana kwestia niedbalstwa zwykłego i jego wpływu na odpowiedzialność ubezpieczyciela. Wynika stąd wniosek, iż za szkody wyrządzone w następstwie zwykłego niedbalstwa ubezpieczającego ubezpieczyciel ponosi w pełni odpowiedzialność. Odmienną kwestią jest sprawa sankcji wobec ubezpieczającego za naruszenie powinności ze stosunku ubezpieczenia.

Wyrok SO w Szczecinie z dnia 30 marca 2017 r., VIII Ga 177/16

Standard: 10004