Charakterystyka prawa do prywatności

Zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem życie rodzinne stanowi fragment życia prywatnego, w związku z tym jest ono traktowane jako element (sfera) prywatności. Za podstawę wyodrębnienia przyjmuje się „rodzinne funkcjonowanie jednostki”, ujęte m.in. w postaci występujących pomiędzy członkami rodziny powiązań oraz więzi (prawnych i emocjonalnych), zakresem i stopniem ich intensywności, komunikowaniem się członków rodziny (rodzajem ujawnianych informacji o charakterze osobistym, czasem intymnym), uczuciami, którymi jednostka darzy osoby bliskie mimo braku wyraźnej więzi prawnej, stopniem zażyłości oraz poczuciem bezpieczeństwa, jaki stwarza rodzina. Pojęcie prywatności jest przedmiotem zainteresowania wielu dziedzin w tym socjologii, psychologii i prawa.

Konstytucja nie definiuje pojęcia prywatności, a wartości w postaci życia prywatnego i życia rodzinnego oraz prawo do decydowania o swoim życiu osobistym, jak i dobra w postaci czci oraz dobrego imienia należą w pewnym zakresie do wyodrębnianej w ramach prywatności, szeroko rozumianej sfery życia prywatnego, przy czym każde z nich z osobna stanowi samodzielnie chronioną wartość.

Kluczowe dla prywatności regulacje zawarte są w Konstytucji RP, która postrzega ją w kategorii prawa podstawowego, ujętego w postaci – życia prywatnego, obok którego funkcjonują jako wartości samodzielne: życie rodzinne, cześć i dobre imię oraz prawo do decydowania o swoim życiu osobistym. W ujęciu ustawy zasadniczej każde z dóbr wskazanych w art. 47 Konstytucji RP stanowi z jednej strony składnik prywatności, z drugiej – samodzielną, podlegającą ochronie wartość, mimo że zakresy wypełniających te wartości elementów ulegają wielokrotnym relacjom wzajemnego krzyżowania się i zależności. Jak zauważa M. S., takie ujęcie pozostaje w zgodności z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka, które wyraźnie wymieniają obok prywatności inne chronione dobra (Niemajątkowe wartości życia rodzinnego w polskim prawie cywilnym, dr K. M., 2017). A zatem niewątpliwie art. 47 Konstytucji chroni tzw. prywatność i zakazuje ustawodawcy nieuzasadnionej ingerencji w sferę stosunków rodzinnych i życia osobistego (wyroki TK z 24 października 2000 r., sygn. K 12/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 255; 7 maja 2013 r. sygn SK 11/11, (...) Seria (...) 2013 nr 4, poz. 40, L.).

Uszczegółowieniem konstytucyjnie chronionej prywatności są objęte sferą prywatności dobra, dla których art. 47 Konstytucji RP stanowi z jednej strony lex generalis przez określenie wskazówek, w jaki sposób można wykładać i stosować odnoszące się do poszczególnych, wchodzących w obręb prywatności dobra. Jak zauważa J. B.: „konstytucyjna ochrona prywatności ma charakter subsydiarny. Jeżeli więc jakaś materia nie została objęta szczegółowym unormowaniem o konkretnych elementach prywatności, to gwarancje poszanowania życia prywatnego można wyprowadzać bezpośrednio z postanowień art. 47. (J. Braciak, Prawo do prywatności, Warszawa 2004, s. 164).

Analizując prawo do życia prywatnego i prawo do życia rodzinnego, można zauważyć, że we wzajemnej relacji prywatność jest zindywidualizowana, jednostka realizuje swoją prywatność w wyznaczonych sferach, a jedną z nich jest sfera życia rodzinnego. O ile więc życie prywatne dotyczy jednostki i wskazuje jej indywidualne w tym zakresie uprawnienia, to życie rodzinne wymaga jej aktywności w rodzinno-interpersonalnym obszarze, który dla osób spoza rodziny ograniczony jest nie tylko prywatnością każdego z członków rodziny, ale poniekąd rodziny jako grupy. Przy czym ochrona prywatności musi się realizować jako prawo poszczególnych członków rodziny, gdyż polskie prawo cywilne nie operuje pojęciem wspólnego (grupowego) dobra osobistego (Niemajątkowe wartości życia rodzinnego w polskim prawie cywilnym, dr K. M., 2017).

Uniwersalność konstytucyjnej ochrony życia prywatnego i życia rodzinnego wymaga skonkretyzowania w poszczególnych gałęziach prawa. I tak otwarty katalog art. 23 KC wśród wskazanych w nim dóbr osobistych nie wymienia prywatności, przy czym orzecznictwo i doktryna od lat jednogłośnie uznają ją za dobro osobiste. Szczegółowe regulacje dotyczące małżeństwa znajdują się natomiast w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Wyrok SO w Łodzi z dnia 8 stycznia 2018 r., III Ca 1479/17

Standard: 16714 (pełna treść orzeczenia)