Jurysdykcja w sprawach o rozwód

Dla przyjęcia jurysdykcji sądu polskiego do orzekania w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej w oparciu o art.12 ust.1 Rozporządzenia niezbędny jest jednak jeszcze jeden element – zaakceptowanie przez małżonków właściwości sądu polskiego wyraźnie lub w inny bezsprzeczny sposób, w chwili wniesienia powództwa oraz to by owa właściwość leżała w najlepszym interesie dziecka (art.12 ust. 1 lit. b).

Nie ulega wątpliwości, że powód wnosząc sprawę o rozwód z jednoczesnymi wnioskami o orzeczenie w sprawach z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej do sądu polskiego, wyraźnie zaakceptował właściwość tego sądu do orzekania we wskazanych sprawach. Z kolei akceptacji bądź nie owej właściwości sądu polskiego ze strony pozwanej, tak sąd orzekający jak i same strony dopatrywały się w jej stanowisku bądź to wyrażanym w odpowiedzi na pozew – gdzie wdała się w spór co do istoty sprawy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej, bądź na ostatniej rozprawie, gdzie domagała się rozstrzygnięcia powyższych kwestii przez sąd brytyjski.

Rozporządzenie dokładnie precyzuje chwilę, w jakiej akceptacja właściwości sądu w trybie art. 12 Rozporządzenia ma mieć miejsce. W art. 12 ust. 1 lit. b) wskazuje się bowiem, że akceptacja właściwości ma mieć miejsce w chwili wniesienia powództwa. Z kolei Rozporządzenie w art. 16 ust. 1 lit. a) definiuje, że powództwo uważa się za wytoczone w czasie, w którym zostało wniesione do sądu pismo wszczynające postępowanie lub dokument równorzędny, pod warunkiem, że powód po dokonaniu tego nie zaniedbał podjąć kroków, jakie powinien był podjąć w celu osiągnięcia skutku w postaci doręczenia pisma pozwanemu.

Z jednoznacznego brzmienia art. 12 ust. 1 lit. b) w zw. z art. 16 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia Rady Europy nr (...) z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej (Dz.U.UE.L. 2003-338.1 ze zm.) wynika, że dla ustalenia, iż istnieje wyraźna lub w inny bezsprzeczny sposób wyrażona zgoda na jurysdykcję sądu właściwego do rozpatrzenia sprawy o rozwód, także w sprawie odnoszącej się do odpowiedzialności rodzicielskiej związanej z tym powództwem, niezbędnym jest, by strony procesu o rozwód wyraziły tą zgodę najpóźniej w chwili złożenia w wybranym sądzie pisma wszczynającego postępowanie o rozwód. Wyrażenie tej zgody w odpowiedzi na pozew czy to wprost czy też w sposób dorozumiany przez wdanie się w spór co do istoty sprawy z zakresu odpowiedzialności rodzicielskiej, nie spełnia powyższego wymogu.

Potwierdzeniem prawidłowości powyższego stanowiska jest też wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 listopada 2014 roku w sprawie C-656/13 (LEX nr 1544545 – orzeczenia luksemburskie), gdzie Trybunał dokonał wykładni art.12 ust. 3 lit. b) Rozporządzenia, mającego tożsame brzmienie jak ust. 1 lit. b) tego artykułu (por. tezy 55 i 56 uzasadnienia wskazanego wyroku).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, iż w sprawie bezspornym jest, że na datę wniesienia pozwu o rozwód brak było zgody pozwanej na jurysdykcję sądu polskiego, wyrażonej w sposób przewidziany w art. 12 ust. 1 lit. b) Rozporządzenia, co z kolei uzasadniało odrzucenie pozwu w części dotyczącej żądań odnoszących się do odpowiedzialności rodzicielskiej.

Postanowienie SA w Białymstoku z dnia 28 stycznia 2016 r. I ACa 835/15

Standard: 9110 (pełna treść orzeczenia)