Różnicowanie jednostek samorządu terytorialnego

Z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że nie w każdej sytuacji możliwe jest skuteczne sformułowanie zarzutu naruszenia zasady równości przez organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego. Trybunał wprawdzie nie wykluczył ani możliwości stosowania tej zasady wobec jednostek samorządu terytorialnego, ani możliwości czynienia art. 32 Konstytucji punktem odniesienia do oceny regulacji prawnych zakwestionowanych w postępowaniu zainicjowanym wnioskami, jednakże trafność powoływania się na zasadę równości zależy od tego, czy różnicowanie jednostek samorządu terytorialnego prowadzi do nieuzasadnionych zróżnicowań ich mieszkańców. Trybunał Konstytucyjny może bowiem stwierdzić niezgodność regulacji prawnej dotyczącej samorządu terytorialnego z zasadą równości wtedy, gdy regulacja ta narusza zasadę równości jednostek (zob. wyroki z: 14 listopada 2000 r., sygn. K 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 259; 18 grudnia 2008 r., sygn. K 19/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 182 oraz 9 czerwca 2010 r., sygn. K 29/07, OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 49).

Wyrok TK z dnia 31 stycznia 2013 r., K 14/11, OTK-A 2013/1/7, Dz.U.2013/193

Standard: 107 (pełna treść orzeczenia)

Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że trafność powoływania się przez jednostki samorządu terytorialnego na zasadę równości zależy od tego, czy różnicowanie jednostek samorządu terytorialnego prowadzi do nieuzasadnionych zróżnicowań ich mieszkańców. Trybunał Konstytucyjny może stwierdzić niezgodność regulacji prawnej dotyczącej samorządu terytorialnego z zasadą równości wtedy, gdy regulacja ta narusza zasadę równości jednostek (tak m.in. w wyroku z 14 listopada 2000 r. sygn. K 7/00, OTK ZU nr 7/2000, poz. 259). W tych okolicznościach należy ustalić, czy przepis zakwestionowany przez Radę Gminy Nieporęt różnicuje pozycję prawną gmin w taki sposób, który skutkuje naruszeniem zasady równości odnoszonej do ich mieszkańców.

Trybunał Konstytucyjny w niniejszym składzie potwierdza trafność i aktualność poglądu wyrażonego przez Trybunał w postanowieniach z: 19 lipca 2004 r. (sygn. Tw 12/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 93) oraz 13 maja 2005 r. (sygn. Tw 12/04, OTK ZU nr 3/B/2005, poz. 94), zgodnie z którymi "zasada równości gmin wobec prawa, wywiedziona z art. 32 ustawy zasadniczej, nie może być rozumiana jako gwarancja równego traktowania gmin w płaszczyźnie majątkowej". Cytowane stanowisko, będąc podstawą postanowienia o odmowie nadania wnioskowi dalszego biegu, sformułowane zostało na tle regulacji, które gwarantując równość gmin w aspekcie nabycia prawa własności i innych praw majątkowych zapewniły jednakowe zasady i jednolity tryb uwłaszczenia (określone w przepisach wprowadzających ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych), z drugiej jednak strony doprowadziły do tego, że wartość zgromadzonego wskutek ich zastosowania majątku doprowadziła do zróżnicowania gmin pod względem finansowym.

Podobne do przytoczonych względy nakazują także na gruncie niniejszej sprawy uznać art. 32 ust. 1 za nieadekwatny wzorzec kontroli dla zakwestionowanego przez Radę Gminy Nieporęt przepisu. Art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty nie różnicuje bowiem zasad refundowania kosztów dotacji udzielanych przedszkolom niepublicznym. Przeciwnie, jak już było wykazane, każda gmina zobowiązana jest ponosić obciążenia finansowe związane z uczęszczaniem dzieci będących jej mieszkańcami do wspomnianych placówek oświatowych usytuowanych poza terytorium danej gminy, co - chociaż może skutkować obciążeniem budżetów poszczególnych gmin niejednakowymi sumami - zdaniem Trybunału sprzyja urzeczywistnieniu swobody rodziców w wyborze odpowiedniego w ich ocenie, także z uwagi na miejsce położenia, przedszkola.

Abstrahując od podniesionych przez wnioskodawcę zarzutów, Trybunał Konstytucyjny wyjaśnia, że zagadnienie nierówności mieszczące się w dopuszczalnych granicach formułowania wniosku przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego i relewantne wobec art. 32 Konstytucji mogłoby potencjalnie wystąpić wtedy, gdyby wskutek przepisów ustawowych różnicujących pozycję prawną gmin (np. poprzez odmienne ukształtowanie ich obowiązków w dziedzinie zaspokajania potrzeb edukacyjnych mieszkańców) następowało zróżnicowanie dostępu do instytucji oświatowych dzieci będących ich mieszkańcami.

Wyrok TK z dnia 18 grudnia 2008 r., K 19/07, OTK-A 2008/10/182, Dz.U.2008/235/1618

Standard: 108 (pełna treść orzeczenia)