Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechanie normatywne
Zaniechanie normatywne (art. 417 [1] § 4 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za niewydanie aktu normatywnego, przewidzianej w art. 4171 § 4 k.c., zalicza się:
1) istnienia przepisu prawa przewidującego takie wymaganie,
2) niewydanie aktu normatywnego wbrew obowiązkowi wynikającemu z tego przepisu, oraz
3) stwierdzenie niezgodności z prawem niewydania takiego aktu.
Roszczenie odszkodowawcze wywodzone z powołanego przepisu musi pozostawać w związku z niewypełnieniem wyraźnych nakazów legislacyjnych zawartych w prawie Unii Europejskiej, ratyfikowanych umowach międzynarodowych oraz ustawach zwykłych, nakładających obowiązek wydania rozporządzeń wykonawczych stosownie do zasad określonych w art. 92 Konstytucji RP.
Zaniechaniem legislacyjnym może być również niewydanie ustawy, której obowiązek wydania przewiduje inna ustawa.
Wyrok SN z dnia 28 listopada 2019 r., I CSK 543/17
Standard: 65781 (pełna treść orzeczenia)
Odpowiedzialność Skarbu Państwa za zaniechanie legislacyjne jest regulowana w art. 4171 § 4 k.c. Zachodzi ona jedynie w sytuacji, gdy obowiązek wydania aktu normatywnego przewiduje przepis prawa, a skarżąca nie wskazała takiego przepisu. Ponadto, warunkiem odpowiedzialności za zaniechanie normatywne jest stwierdzenie, że wynikający z przepisu prawa obowiązek wydania aktu normatywnego został wyrażony w sposób jednoznaczny i konkretny, tak by treść niewydanego aktu była możliwa do zrekonstruowania bez wkraczania w kompetencje legislacyjne innych organów państwowych. Odmienne ujęcie tego zagadnienia mogłoby doprowadzić do niedopuszczalnej ingerencji władzy sądowniczej w sferę uprawnień zastrzeżonych dla władzy ustawodawczej (por. m.in. wyroki SN z dnia 26 czerwca 2015 r., I CSK 316/14, z dnia 6 września 2012 r., I CSK 77/12 i z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CSK 138/05).
Przysługująca Radzie Ministrów inicjatywa legislacyjna (art. 118 Konstytucji) oraz możliwość udziału Komisji w przygotowywaniu aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym (bez prawa inicjatywy ustawodawczej), jest tylko ogólną kompetencją, z której nie wynika obowiązek spowodowania przyjęcia aktu normatywnego o konkretnej treści.
Wyrok SN z dnia 1 grudnia 2017 r., I CSK 84/17
Standard: 34379 (pełna treść orzeczenia)
Przepis art 417 ( 1) § 4 k.c ., w przeciwieństwie do poprzedzających go paragrafów tego samego artykułu, w wyłącza konieczność uzyskania tzw. prejudykatu. Co oznacza, że sąd rozpoznający sprawę o odszkodowanie opartą na tej przesłance faktycznej i prawnej władny jest samodzielnie rozstrzygnąć, czy zaniechanie organu prawodawczego miało charakter bezprawny, albowiem w tym przypadku bezprawność ta nie ma charakteru kwalifikowanego i nie musi zostać stwierdzona w odrębnym postępowaniu. W tym przypadku przesłankami roszczenia odszkodowawczego są: niewykonanie wynikającego z obowiązującej normy prawnej obowiązku uchwalenia określonego przepisu, powstanie szkody oraz normalny, adekwatny związek przyczynowy między zaniechaniem uchwalenia przepisu oraz powstaniem szkody.
Z naruszeniem obowiązku wydania aktu normatywnego (zaniechaniem legislacyjnym) mamy do czynienia jedynie w przypadkach, gdy obowiązek wydania aktu normatywnego wynika z obowiązującej normy prawnej (norm prawnych). Zasady słuszności, zasady współżycia społecznego lub inaczej ujęte normy lub zasady etyczne nie są wystarczającą podstawą rekonstruowania obowiązku wydania aktu normatywnego. Prawny obowiązek wydania normy prawnej może wynikać z Konstytucji RP (obowiązek uchwalenia ustawy), umów międzynarodowych (w tym także prawa UE – np. obowiązek implementacji dyrektywy) lub ustawy (obowiązek wydania rozporządzenia, uchwały).
Zaniechanie legislacyjne może polegać na niewydaniu ustawy, rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego. Istnienie obowiązku wydania aktu normatywnego stanowi pierwszy krok w kierunku stwierdzenia zaniechania legislacyjnego. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 września 2012 roku sygn. akt I CSK 59/12 wskazał, że warunkiem odpowiedzialności za zaniechanie normatywne jest stwierdzenie, że wynikający z przepisu prawa obowiązek wydania aktu normatywnego został wyrażony w sposób jednoznaczny i konkretny. Odmienne ujęcie tego zagadnienia mogłoby doprowadzić do niedopuszczalnej ingerencji władzy sądowniczej w sferę uprawnień zastrzeżonych dla władzy ustawodawczej. Dlatego też w procesie ustalania niezgodności z prawem (bezprawności) zaniechania legislacyjnego ocena sądu powinna zmierzać jedynie do stwierdzenia:
- czy na podstawie samego tylko przepisu, z którego ma wynikać obowiązek wydania aktu normatywnego, możliwe jest ustalenie, że brak działania ustawodawcy stanowił jego naruszenie, oraz
- czy można jednoznacznie określić (przynajmniej minimalny) zakres powinnego działania ustawodawcy (czyli termin wydania aktu i jego minimalną konieczną treść).
Ocena sądu powszechnego nie powinna angażować kryteriów aksjologicznych, ponieważ to należy do sfery decyzji ustawodawcy (Z. Radwański, Odpowiedzialność, s. 21). Nie jest przypadkiem, że art. 417 ( 1) § 4 mówi o akcie normatywnym, którego "obowiązek wydania przewiduje przepis prawa". Stanowi to istotny dla wykładni tego przepisu element prawnopozytywny – musi bowiem istnieć konkretny przepis, który nakazuje działanie legislacyjne. Obowiązek taki może wynikać z przepisów konstytucyjnych, które wskazują na konieczność uregulowania danej kwestii w ustawie, lub też z innej ustawy, pod warunkiem że samozobowiązanie się ustawodawcy w takiej formie do wydania innej ustawy zostało wyrażone w sposób jednoznaczny. Z przepisów ustawy zwykłej może wynikać także obowiązek wydania rozporządzenia w sytuacji, w której ustawa określa organ właściwy do wydania aktu, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące jego treści. Obowiązek wydania aktu normatywnego może wynikać także z prawa międzynarodowego, w szczególności prawa unijnego (Z. Banaszczyk , Odpowiedzialność za szkody, 2012, s. 187). Niezgodność z prawem (bezprawność) zaniechania legislacyjnego musi być traktowana zatem węziej niż na tle ogólnej formuły art. 417, ponieważ przepis art. 417 ( 1) § 4 wyraźnie ogranicza zakres przesłanki niezgodności z prawem (bezprawności) do przypadku sprzeczności z " przepisem prawa".
Wyrok SO w Płocku z dnia 26 kwietnia 2017 r., I C 2313/16
Standard: 9067 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 34388 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 68195 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 68136 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 64156 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 51718 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 34389 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 51717 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 47196 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 54337 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 51719 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 34380 (pełna treść orzeczenia)