Przechodzenie na grunt sąsiedni systemu korzeniowego topoli

Pod pojęciem immisji rozumie się takie działania na gruncie własnym, którego skutki są odczuwalne na gruncie sąsiada. Immisje mogą być bezpośrednie lub pośrednie, materialne lub niematerialne. Immisja bezpośrednia stanowi ingerencję w sferę cudzej własności, natomiast immisja pośrednia stanowi ujemne oddziaływanie na nieruchomość sąsiednią, którego źródłem jest korzystanie z innej nieruchomości.

W judykaturze zostało wyrażone stanowisko, że zakaz immisji bezpośrednich wynika wprost z art. 140 k.c. (por. III CRN 41/68). W pierwszej kolejności, analizując żądanie na gruncie art. 144 k.c., trzeba podkreślić, że przepis ten nie stanowi całkowitego zakazu immisji. Jego celem jest wyeliminowanie jedynie tych niedogodności związanych z oddziaływaniem na siebie nieruchomości i zazębianiem się uprawnień właścicielskich sąsiadów, które wykraczają ponad przeciętną miarę. Z kolei ocenę, czy data sytuacja przekracza tę granicę, dokonuje się z uwzględnieniem społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości wynika z jej charakteru i jest ustalane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Ocena przeciętnej miary, dokonywana przez pryzmat społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości, musi mieć obiektywny charakter. Konieczne jest zatem jej odniesienie do rodzaju, charakteru i funkcji gospodarczej nieruchomości, określonych we właściwych przepisach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2003 r., I CKN 497/01). Istotne są okoliczności dotyczące nieruchomości wyjściowej, jak i leżące po stronie nieruchomości sąsiedniej, na którą kierowane jest ujemne oddziaływanie.

Drugim kryterium pomocniczym, pozwalającym na ustalenie granic dopuszczalnych immisji pośrednich, są stosunki miejscowe. Przy ustalaniu treści tego pojęcia należy mieć na względzie występujący aktualnie i przyjęty przez większość społeczności lokalnej sposób używania nieruchomości na danym terenie i towarzyszące temu zapatrywania innych osób. Duże znaczenie należy także przypisać charakterowi danego środowiska; miejsca położenia nieruchomości. Również ta ocena taka powinna być dokonana na podstawie obiektywnych warunków panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie.

Społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości należących do stron pozostawało poza sporem. Są to nieruchomości przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, podobnie jak większość zabudowań w pobliżu i w ten sposób też są wykorzystywane . Charakterystyczne dla miejsca położenia nieruchomości jest występowanie w nim starych zabudowań oraz licznej zieleni, w tym starego drzewostanu. Te elementy wyróżniają dzielnicę P., w której leżą owe nieruchomości. Posadowienie topoli wynika z działań poprzednich właścicieli nieruchomości dokonanych na długo przed tym, jak strony stały się sąsiadami. Decydując się na nabycie danej nieruchomości zarówno pozwani jak i powódka musieli się liczyć z ograniczeniami, które na tych nieruchomościach występowały.

Zdaniem Sądu społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości należących do stron, w tym realizacja tego przeznaczenia w stosunku do nieruchomości powódki oraz utrwalony stan faktyczny istniejący przed zakupem nieruchomości przez powódkę powoduje, że immisji polegającej na przechodzeniu w grunt jej nieruchomości systemu korzeniowego nie sposób uznać za przekraczającą przeciętną miarę.

Sąd nie znalazł żadnych podstaw do uznania, że prawo własności powódki zostało naruszone. Trzeba podkreślić, że w świetle art. 140 k.c. prawo własności, choć przyznaje największy zakres uprawnień, w tym prawa do korzystania z rzeczy w sposób wyłączny, nie ma charakteru bezwzględnego. Granice prawa własności wyznacza trzy czynniki: ustawa, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa. Ponieważ przechodzenie na grunt powódki systemu korzeniowego topoli w danym stanie faktycznym, przy uwzględnieniu stosunków lokalnych i społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa, nie może zostać uznane, że nadmierną immisje to tym bardziej, nie można tego zakwalifikować jako ingerencję w prawo własności pozwanej wyznaczone granicami określonymi w art. 140 k.c. Argumenty przywołane powyżej pozostają aktualne także na gruncie art. 140 k.c., w szczególności co do społeczno-gospodarczego przeznaczenia praw należących do powódki i pozwanych.

Z tych względów, powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu w całości. Sąd podkreśla, że podstawą tego rozstrzygnięcia jest aktualny stan sprawy. Hipotezy możliwych zmian tej sytuacji nie mogły uczynić roszczeń zasadnymi.

Wyrok SR Szczecin-Prawobrzeże i Zachód z dnia 10 kwietnia 2017 r., III C 839/15

Standard: 9057 (pełna treść orzeczenia)